Geschreven in opdracht van het Festival van Vlaanderen - afdeling Brussel-Leuven, voor kreatie in het Transit Festival op 2 oktober 2005 door het Logos M&M ensemble. Met de steun van de Vlaamse Gemeenschap.
Notas bij 'TransiTrance' , gekomponeerd voor het Transit Festival, Leuven oktober 2005.
In deze kompositie wordt gepoogd het koncept van modulaire kompositie te verzoenen met en te integreren in een kompositorisch konstruktieve totaal architektuur. We spreken van modulaire kompositie omdat binnen dit koncept niet wordt gekomponeerd met afzonderlijke klanken en geluiden georganiseerd in de tijd en behandeld op grond van hun muzikaal-parametrische eigenschappen binnen een bepaalde syntax, maar wel met organisch samenhangende en intern gestruktureerde muzikale objekten. Micro-komposities zo men wil. Deze muzikale objekten hebben parameters zoals densiteit, globale tijdsduur, een eigen spanningsverloop en expressieve eigenschappen die in de loop van het stuk in funktie kunnen worden gesteld van externe real-time inputs. Deze inputs kunnen afkomstig zijn van de door ons vroeger ontwikkelde onzichtbare instrumenten waarvoor radar en sonar technologie wordt gebruikt en waarmee gepoogd wordt expressief betekenisvolle gebaren van de uitvoerder te analyseren en in een muzikaal bruikbare vorm aan een interaktief algoritmisch komputerprogramma toe te voeren. Daarnaast echter wordt een belangrijke input steeds gevormd door het op elk moment klinkende resultaat zelf. Hierdoor wordt het mogelijk de muzikale objekten in funktie te stellen van de globale muzikale kontekst, en dat in real time. Het muziekstuk vormt daardoor zo'n beetje een samenlevingetje op zich, waarbinnen ieder individu wel degelijk rekening moet houden met het niet bij voorbaat gekende gedrag van de andere individuen en waarbij eveneens de realisatie van een gemeenschappelijk doel -de opbouw van het stuk- voorop staat. De interaktiviteit is hier geenszins dekoratief op te vatten, maar vormt een essentiele komponent van onze pogingen het begrip muzikale performer naar de toekomst toe een nieuwe, niet reproduktieve, inhoud te geven. Dit vooral omdat we niet geloven dat het koncert als ritueel gebeuren een toekomst heeft als daar geen menselijke uitvoerders bij te pas zouden komen. Aangezien lichamelijke motoriek ten grondslag ligt aan de bespeling van welkdanig muziekinstrument ook, lag het daarbij voor de hand uit te gaan van die menselijke motoriek zelf, voorzover gericht op klankproduktie en besturing van muzikale processen. Hoewel in dit stuk wordt bewogen, is het geenszins een multimediaal stuk waarin dans wordt gebruikt. Integendeel, de gekomponeerde gestiek van de uitvoerders is hier zuiver instrumentaal van aard. Het stuk heeft zogoed als niets gemeen met de lange traditie van lineair opgebouwde en uitgevoerde muziek uit onze geschiedenis. Het maakt integendeel gretig gebruik van alle technische middelen die deze tijd ons ter beschikking stelt, om aan het sekwentiele en lineaire te ontsnappen. De verklanking van deze kompositie wordt geheel over gelaten aan de vele door mij ontworpen muzikale robots waaruit het M&M orkest is opgebouwd. Luidsprekers worden hier in het geheel niet gebruikt en, a fortiori, elektronische geluidseffekten al evenmin. Alle geluiden worden zuiver akoestisch opgewekt door mechanische klankbronnen die echter integraal door een netwerk van komputers tot in de geringste details worden gestuurd. Daardoor konden we het ons in dit stuk veroorloven geen rekening te houden met de grenzen gesteld aan menselijke muzikanten, waardoor een akoestische klankwereld kon worden aangeboord die anders volstrekt ongehoord zou blijven.
Godfried-Willem Raes 13.07.2005 [preliminaire tekst voor de programmabrochure van Transit]
Analytische aantekeningen:
Onderliggende toonstruktuur:
Deze toonstruktuur vormt de tonige onderlaag van het gehele stuk. Elke sektie (10 + 9 + 1) wordt gekenmerkt door een ander tonig zwaartepunt, overeenkomstig met de grondtoon van de binnen elke sektie geldende spektrale evoluties en sprongen. Binnen elke sektie evolueren de spektra steeds uitgaand van een platonisch spektrum naar irrationale spektra uitmondend, tegen het eind van elke spektraalevolutie, in een irrationaal spektrum waarbinnen de overgang naar de nieuwe grondtoon in de volgende sektie wordt voorbereid. De hier gehanteerde 'harmonieleer' heeft niets van doen met het akademische gekruiswoordraadsel eigen aan de muziekteoretici die helaas nog steeds de meeste van onze verdorde konservatoria bevolken, maar alles met terdege in audioperceptieteorie en akoestiek verankerde algoritmiek. Het gebruik van mikrotonaliteit, binnen de grenzen van wat mogelijk is met het huidige M&M orkest, vormde een absolute voorwaarde voor de ontwikkeling van de hier toepaste kompositorische werkwijze.
De tijdsduur van <TransiTrance> is vastgelegd op voorhand en bepaald op 11'30".
De orkestratie omvat volgende 14 obligate robots:
<Bourdonola>, <Piperola>, <Vox Humanola>,<Llor> , <Trump>, <Player Piano>, <Harma>, <Ake>, <Vacca>, <Troms>, <Tubi>, <Sire>, <Vibi>, <So>
Hieraan kunnen worden toegevoegd:
Optioneel zijn ook partijen voorzien voor:
<Hurdy>, <Dripper>, <Springers>, <ThunderWood>, <Flex>, <Rotomoton>
Wat betreft menselijke uitvoerders zijn er volgende partijen:
1.- Wagner-rol: bestuurt, achter de schermen, de centrale server voor het robot orkest. Deze rol, voor laptop komputer, is obligaat.
2.- Mefisto-rol: bestuurt via het Quadrada interface, en dus uiteraard naakt, het spektraal objekt, georkestreerd middels <Tubi>, <Piperola>, <Puff>, <Player Piano>. De bewegingen zijn hier uiterst gekoncenteerd en spaarzaam. Zij bestaan hoofdzakelijk uit welhaast mimische verkrampte en/of muskulair gespannen poses en snelle overgangen daartussen. Deze rol is obligaat.
3.- Faust-rol: optioneel en alleen aktief tijdens het Vacca-objekt, waarbinnen de beweging gekapteerd voor het PicRadar A interface de bijdragen van <Belly> en <Llor> stuurt en bepaald. Voor deze rol gelden dezelfde restrikties met betrekking tot bewegingen als voor de mefisto rol, met dien verstande dat in deze rol sereniteit en wijsheid met spanning dient te worden verzoend. Tussen beide rollen is geen enkel scenisch noch teatraal verband noch kontakt. Oogkontakt met het publiek is hier wel toegelaten.
4.- Homunkulus-rol: optioneel en alleen aktief wanneer het Hurdy objekt geaktiveerd is. In deze rol mag geen kontakt met het publiek worden opgebouwd maar uitsluitend met de Hurdy robot zelf. De bewegingssensor hier is Picradar B en moet gericht zijn op Hurdy zelf. De speler blijft steeds in de onmiddellijke omgeving van, zoniet bovenop, Hurdy. De bewegingen zijn mechanisch en diskontinu. Muskulaire spanning is belangrijk. Wanneer <Hurdy> niet aktief is, kan een standbeeld-houding worden aangenomen.
5.- Heks-rol: Altviool of cello. optioneel en alleen van toepassing bij aktivering van het optionele piano objekt. Deze rol, hoewel zoals de vorige naakt te vertolken, maakt geen gebruik van bewegingssensoren doch wel van de input van de (elektrische) altviool of cello. De rol is statisch. De speler zit op een stoel (of een ander beter in de regie passend objekt) en is virtueel blind: via auditieve input wordt gereageerd op het klinkend totaalbeeld. De output van de altviool of cello wordt via het CQT polyfoon pitch-to-midi interface naar het Transitrance programma gevoerd en na transformatie weergegeven via de player piano. In een uitgebreide versie van dit stuk moet hiervoor een tweede player piano, opgesteld achter het publiek, worden ingeschakeld.
Foto genomen door Paul Timmermans (P-Art) op de premiere vanuit het publliek:
Objekten:
<Vacca-Objekt>:
Gekenmerkt door een polymetrische opbouw. De toonhoogtes worden mikrotonaal behandeld binnen de kontekst van het klinkend geheel. Het tempo is asinkroon tegenover de kontekst. De participatie van <Belly> in dit kompositieobjekt is interaktief en afhankelijk gemaakt van de grootte van het bewegend lichaam in de opstelllingsrichting van <belly>. De participatie van <llor> is een funktie van de spektraalharmonie in het objekt evenals van de bewegingsinput van de speler. De <Player Piano> markeert met gepedaleerde staccato akkoorden hier en daar de metrische struktuur.
<chord-objekt>:
Het tempo in dit objekt is steeds de vierkantswortel uit dat van de globale kontekst. De ritmiek is eigenlijk afgeleid uit die van een vertraagde en hoekige milonga. De akkoordopbouw volgt een algoritmisch gestuurde irrationaal-spektrale opbouw. De orkestratie van dit objekt maakt gebruik van <harma>, <ake>, <trump>, <vox humanola> , <player piano>, <piperola>, <vibi>, <klung>, <puff>, <troms>, <so>, <autosax>.
<sire-objekt>:
In duur beperkt tot maximaal 33 sekonden en opgebouwd uit vier sekties. Het sire-objekt kan zich maksimaal tweemaal manifesteren in de loop van de kompositie. Het maakt gebruik van de lichteffekten ingebouwd in deze automaat.
<slierten-objekt>
Uiterst korte klankerupties die als interjekties kunnen worden ingezet ter profilering van de delen en de retorische opbouw van het stuk. Het slierten-objekt wordt telkens het aktief is, door een andere robot uitgevoerd: <Troms>, <Trump>, <Vox Humanola>, <Piperola>, <Casta>.
<spektraal-objekt>:
Dit objekt komt voor rekening van de kwarttoons-robots <tubi> en <puff>, maar ook <piperola> speelt hier mee. Het is volledig interaktief en gebruikt het Quadrada interface voor de bewegingsdetektie en analyse.
<hurdy-objekt>:
Dit objekt is optioneel en wordt bestuurd door een derde uitvoerder via een picradar interface. Het kan maksimaal driemaal aktief worden in de loop van het stuk. Het hurdy objekt past zich automatisch aan binnen de kontekst van TransiTrance op grond van de stemming van de snaren. Voor de besturing via beweging mogen alleen strakke extreem gespannen houdingen en houdingsovergangen worden gebruikt. De beweging mag gebruik maken van het bestijgen van de <Hurdy> robot zelf.
<vibi-objekt>
een variant van het slierten-objekt, maar dan specifiek behandeld voor de vibi-robot
<ake-objekt>
een ver afwijkende variant van het slierten objekt, specifiek voor de ake robot
<casta-objekt>
een ritmisch motief voor de castagnetten
<piano-objekt>
Dit objekt staat in voor akoestische terugkoppeling van het klinkende resultaat naar toevoegingen uitgevoerd door de piano-robot. Daartoe wordt gebruik gemaakt van een polyfone pitch recognizer, aangesloten op de optionele altviool of cello.
<finale-objekt>
Zoals de naam het uitdrukt is dit objekt bedoeld om een afsluiting te geven aan het stuk. De logische afsluiting vertrekt bij de spektrale kontekst en bouwt vandaaruit een muzikale afsluitende kadens, uitmondend in het afsnijden van de bekrachtiging van de motoren van de meeste robots.
'TransiTrance' zal later wellicht worden geintegreerd in de kameropera "Techofaustus", als tussenspel. [Trance].
Gent, 05.09.2005 / 17.09.2005
