[1984/85: History file]
Godfried-Willem Raes
een muziekteaterperformance met ultrasone bewegingshologrammen
Uitvoerders:
Produktie:
Deze apparatieve kompositie vertrekt vanuit een bijzondere elektronische apparatuur die door de auteur na vele jaren van research (sedert 1973) werd ontwikkeld in het laboratorium voor live-electronics van Stichting Logos te Gent. De muziekteatrale uitwerking en enscenering werd gedaan door Moniek Darge. Het stuk kwam mede tot stand als resultaat van een belangrijke kompositieopdracht voor de Massachussetts Council for the Arts (1985) en werd in die versie gekreeerd voor Mobius te Boston.
holosound betovert de ruimte
die trilt bij de geringste beweging
eenenkele vinger
eenenkele teen veroorzaakt golven
die het trommelvlies raken
en klank worden
hoorbare beweging
of toverkracht
der heksen
rode cirkels als omtreklijnen
grenzen van magische sferen
sleutels van metaalklank
het niets als fascinerend centrum
vuurphoenix
en rook
woordloos verdwijnend in leegte
Holosound vertaalt iedere beweging in klank en kreeert zodoende
ULTRASONE BEWEGINGSHOLOGRAMMEN.
Een zender stuurt ultrasone, dus onhoorbare golven uit, die door iedere beweging van de performer onderbroken en gereflekteerd worden. Zelfs de geringste trilling van een vingerkootje zal deze golven beinvloeden en verschiltonen produceren die binnen het hoorbereik vallen. Op die manier is beweging niet langer alleen zichtbaar, maar is ze ook letterlijk hoorbaar geworden.
De ruimte tussen de zender en de ontvangers is als het ware behekst.
Een viervlak of tetraeder is de imaginaire ruimtelijke figuur, die deze zender en ontvangers met elkaar verbindt. De behekste ruimte wordt gesymboliseerd door twee rode concentrische cirkels die de in- en omgeschreven bollen van de tetraeder visualiseren.
Zodra de heksenkring wordt betreden, treedt de apparatuur in werking en wordt beweging geluid. De drie ontvangers krijgen immers elk een verschillend signaal, dat bestaat uit het konstant aanwezige ultrasone geluid plus het in frekwentie op grond van het Doppler effekt verschoven, weerkaatste geluid. Tussen beide kan nu na frekwentiedemodulatie van het signaal de verschiltoon hoorbaar worden gemaakt.
De performer danst niet alleen maar kreeert tegelijkertijd zelf de muziek, want iedere verandering van snelheid en bewegings-richting zorgt voor toonhoogte- en geluidssterkte variaties. De drie signalen die opgevangen worden door de ontvangers, zijn immers elk volgens een andere vektor afhankelijk van de bewegingssnelheid, zodat de performer eens binnen de heksenkring een onzichtbaar muziekinstrument bespeelt.
De tweede speler die roer-loos buiten de cirkel achter de elektronische apparatuur zit, mengt deze drie signalen in onderling regelbare sterkteverhoudingen. Hij gebruikt dit mengsignaal als frekwentiemodulatiesignaal voor de ultrasoonzender, met als resultaat dat er zogeheten staande golven worden opgewekt. Deze golven zijn hoorbaar als geluiden die typisch en uniek zijn voor die bepaalde ruimte terwijl zij tevens op een spookachtige manier varieren naar gelang de omgevingsakoestiek.
Het komplexe oscillatiesysteem, dat binnen de eerste heksenkring wordt gebruikt, laat aldus toe een relevant akoestisch bewegingshologram te realiseren, wat bv. middels fotocellen niet kan.
Sinister en dreigend evenwel lokt de magische aantrekkingskracht van het centrum de performer. En uiteindelijk wordt ook de tweede cirkel betreden. Een duivels metaalachtig geraas bestraft de indringer.
Het helse kabaal wordt veroorzaakt door de drie versterkte signalen die hiertoe elk afzonderlijk in een transducer worden gestuurd. Hun trillingen worden overbracht op bandveerstaal dat op zijn beurt de trillingen doorgeeft aan vier nieuwe trillingsopnemers.
De signalen van deze trillingsopnemers worden nu versterkt, bewerkt door een computergestuurde "modulo-N deler / vermenigvuldiger" en gemengd met het oorspronkelijk signaal.
Een deel van het signaal wordt rechtstreeks hoorbaar gemaakt, een ander deel wordt teruggestuurd naar de trillingstransducers. Door deze opstelling wordt een tweede meer-dimensioneel trillingssysteem gerealiseerd. Een kringloop van duivelse klanken.
De performer zit letterlijk vastgeketend aan het geluid en stort machteloos neer in het centrum van de magische sferen,om als een phoenix uit vuur en as te herrijzen.
[06.84/08.85]
Holosound kan ook, zonder het gelijknamige muziekteater, als audio-art installatie gebracht worden in een museum of een gallerij. Zo was het onder meer te zien op Ars Elektronika in het Oostenrijkse Linz.
In1997 bouwde Godfried-Willem Raes in de laboratoria
van Stichting Logos een geheel vernieuwde versie van de analoge holosound apparatuur.
De gevoeligheid evenals de signaal/ruisverhouding werden in vergelijking met
oudere versies gevoelig verbeterd, terwijl de opstelling minder kritisch is
geworden. Voor het eerst kan de apparatuur nu ook door derden worden opgesteld,
aangezien ze geheel in een standaard 19-inch rack werd ingebouwd. Het systeem
loopt nu geheel zelfstandig en is voorzien van eigen luidsprekers (RCF monitor
8's) en versterkers (Klein & Hummel). Deze nieuwe apparatuur was te zien
en te bespelen in Amsterdam, in de klankspeeltuin aan het Barentszplein, nr.14.
van 31 augustus 1997 tot en met 7 september 1997. Daarna was ze te zien in de
Campo Santo kapel in Sint Amandberg (15 september tot 13 oktober). Op 23 november
was de klankinstallatie te gast op het November Music Festival in 's Hertogenbosch,
terwijl ze op 30 november terug was in Gent voor het 'Oorsmeer festival' in
rocktempel 'Vooruit'. 
In
1998 werd de Holosound installatie opgenomen in een van de bedrijven van Godfried-Willem
Raes' straatopera 'Rooie Niki' (juli 1998).
Een versie van dit installatieprojekt, uitgebreid met een basis versie van <A Book of Moves> en dus voorzien van MIDI-kompatibele output en een 80486DX komputer, werd aangekocht door de Ijsbreker in Amsterdam voor opname in hun kinderklankspeeltuin, geopend op 9 oktober 2000.
Gedetailleerde beschrijving en fotos van deze installatie, die de apparatieve kern uitmaakt van zoewel <A Book of Moves> als van <Songbook>, zullen heel binnenkort op deze pagina te zien zijn.
Een tweede, geheel volgens de nieuwste logos technologie gebouws exemplaar zal worden geleverd aan het pas vernieuwde MIM (Instrumentenmuseum) in Brussel. Deze versie omvat zowel het analoge holosound interface als de laatste nieuwe versie van het onzichtbaar instrument zoals ontwikkeld voor <A Book of Moves> en <Songbook>.
Schakelingen zijn verkrijgbaar op aanvraag.
Recentere produkties waarin van een sterk verbeterde technologie gebruik wordt gemaakt zijn:
Relevante technische en ideologische artikels:
dr.Godfried-Willem Raes' kursus Experimentele Muziek...
Published on the Web by Moniek Darge on July 26th 1997
Last updated: 2003-05-13