De nieuwste aanwinst: <heli>
De overgrote meerderheid van de muzikale robots die we ontwikkelden voor 2007, waren elk voor zich pogingen om bestaande akoestische instrumenten zo getrouw mogelijk te automatiseren in zoveel mogelijk aspekten van hun bespeling. Het <heli> - projekt week aanvankelijk in hoge mate van dit opzet af. Hier was het helemaal niet direkt onze bedoeling een automatisch helicon te bouwen (immers, een automatische Sousafoon, <so>, hadden we reeds met redelijk sukses voltooid, waardoor een automatisch helicon niet direkt een nieuwe verwezenlijking leek te zijn door het toch wel erg gelijkende karakter van beide instrumenten). Voor het klankopwekkingsmechanisme gingen we hier dan ook uit van een kleine cilinderkompressor aangedreven door een zware (en peperdure...) servomotor. Hierdoor werkt het instrument vooral goed in de extreem lage frekwentiegebieden (1Hz - 30Hz).
Dynamische aansturing van de opgewekte geluiden werd gerealiseerd via een regelventiel op de aanzuigopening van de kompressor. Het voort gebrachte geluid was weliswaar imposant, maar had teveel weg van gemuzikaliseerd industrieel lawaai. Het helicon deed in dit opzet in eerste plaats dienst als vaag afstembare resonator en de precieze implementatie van de ventielen deed er eigenlijk niet zoveel toe. Het spelen van diskrete intervallen was bovendien problematisch omdat we nooit snel genoeg het toerental van de servo geregeld konden krijgen, met als gevolg dat alle 'noten' met een zwaar portamento werden gespeeld. Staccato en zuiver ritmisch gebruik van het instrument konden we al helemaal vergeten. We vonden dat na enige tijd toch wel onbevredigend, omdat wij in menig opzicht eenzelfde resultaat ook hadden kunnen bereiken zonder helicon... Kortom, onze fierheid was gefrustreerd en <heli> ruste een hele tijd werkloos en onafgewerkt in ons atelier. Het bouwprojekt leek opgeborgen, zoniet afgevoerd.
In 2008 werden we voltijds belast met een onderzoeksopdracht aan de Associatie Universiteit Gent (departement muziek en drama) rond de ontwikkeling van expressiemiddelen. De experimenten die we in dat kader uitvoerden naar aanleiding van bouw en ontwerp van onze hobo - robot in 2008, brachten ons op het idee de daar beproefde metode ook op ons helicon toe te passen. Daartoe draaiden we op de draaibank een akoestische impedantietransformator aangepast aan de mensuur van enerzijds een 100W kompressiedriver (18mm uitgang) en anderzijds het mondstuk van het originele helicon. Hierbij bleek de klank beter te worden (lees: de resonantie in het helicon scherper en gedefinieerder) naarmate het gaatje in de kuip van het mondstuk kleiner werd. Natuurlijk gaat het geluidsvolume evenredig achteruit en moest er dus een optimale waarde worden gevonden. Vier millimeter bleek geschikt, meer mocht het echt niet zijn. Voor de aansturing van de driver experimenteerden we middels onze funktiegeneratoren met allerhande golfvormen voor de excitatie en het resultaat was verrassend simpel: een eenvoudig symmetrisch driehoekssignaal bleek het beste en meest realistische geluid op te leveren.
Vandaar de stap om voor de klankgeneratie ook hier weer een dsPIC, type 30F3010 toe te passen. Fundamenteel hetzelfde ontwerp wat we ook voor <Aeio> ontwikkelden. De keerzijde van de medaille is hier dat het nu niet mogelijk is extreem lage noten met volle sonoriteit gespeeld te krijgen zoals dat bvb. bij <so> wel het geval was. Dit verlies wordt echter in ruime mate gekompenseerd door het veel groter bereik in de hoogte.
De ambitus van deze automaat overtreft in de hoogte veruit dat wat zelfs door de allerbeste spelers ooit zou kunnen worden voortgebracht. De keerzijde daarvan is dat die extreem hoge tessituur niet 'realistisch' klinkt aangezien ze niet aan enige bekende realiteit beantwoordt. Mikrotonale muziek is op deze automaat perfekt te spelen, aangezien de toonhoogte van elke noot afzonderlijk over een bereik van 100 cents kan worden gevarieerd. Niet alleen perfekt voor kwarttoonsmuziek, maar eigenlijk voor elke denkbare stemming.
De ventielen werden geautomatiseerd met bidirektionele elektromagneten, helemaal naar plan en opzet zoals toegepast bij <so>. In dit geval echter monteerden we de elektromagneten bovenop de ventielen en dus niet in lijn met de bewegingsas zoals bij <so>. We deden dit vooral om plaats te sparen en de uiteindelijke breedte van het instrument binnen de perken te houden.
De overbrenging van de beweging van de ankers van de elektromagneten naar de ventielen voerden we uit met polykarbonaat strips. Dit is een elastisch en heel erg sterk materiaal. Voor de besturing werd ook hier een PIC processor toegepast. Het gebruikte board is ook hier een nieuwe toepassing van een eerder ontwikkeld board met de Microchip 18F2525 processor, met name het Midihub board. De zes vrije mosfet - uitgangen volstaan voor het aansturen van de bidirektionele elektromagneten. De op dit board beschikbare PWM uitgangen werden ingezet voor de besturing van belichtingseffekten. De acht resterende vrije uitgangen gebruikten we voor het aansturen van het display: twee 7 - segment digits opgebouwd uit diskrete 10mm LED's. Net zoals bij <so> toont dit display als default de klinkende midinoot, maar het display kan ook voor andere funkties geprogrammeerd worden. Wie de steeds maar wisselende getallen storend vindt, kan de displays trouwens geheel buiten werking stellen.
Zoals voor zowat alle robots die we tot hiertoe ontwierpen en bouwden, is ook voor dit exemplaar een speciaal wielstel gebouwd. Dit ter vereenvoudiging van het transport enerzijds en van de wendbaarheid op de podia anderzijds. In dit geval pasten we grote kunststof spaakwielen toe met een diameter van 590mm aan de voorzijde, terwijl de achterzijde loopt op een zwaar stalen dubbel zwenkwiel van 200mm voorzien van polyuretaan banden. Alle wielen zijn voorzien van degelijke kogellagers. Godfried - Willem Raes Gedetailleerder technische info en een heel gamma foto's van <heli> kan worden geraadpleegd op deze webpagina: http://logosfoundation.org/instrum_gwr/heli.html
