Koncertberichten

• Verlassene Feuer (Konstantin Gockel)
• Esveha (Benno Ammann)
• Tierra Quebrada (Beatriz Ferreyra)

Dit koncert splitsen we op in twee aparte sets die elk door een uitmuntende virtuoos worden gespeeld. We maken kennis met twee totaal verschillende benaderingen van een instrument dat altijd al, wegens zijn klassiek - romantische wortels, extra hard heeft moeten vechten voor een volwaardige stem in de wereld van de nieuwe muziek: de solo viool.

In het eerste deel laten we niemand minder dan Konstantin Gockel aan het woord met zijn nieuwste werk, Verlassene Feuer. Gockel zelf vertelt hier het volgende over: "De titel van dit werk is ontleend aan een gedicht van de Roma - dichteres Steva Stojko. Haar gedicht handelt over een schier ononderbroken wandeling van een persoon op onstabiele, onvaste bodem (symbool voor twijfel en onzekerheid, het zoeken naar rust in de onrust, de vlucht in het mysterie). De ervaring van die persoon, hoe die meandert tussen vuur en gloed, wordt door de viool met een schrijnende, beklemmende klankwereld onderlijnd."

Konstantin Gockel (D) is allesbehalve een onbekende bij Stichting Logos. Deze violist, komponist en arrangeur werd geboren in Bonn en studeerde bij Igor Ozim, Max Rostal, Cecil Aronowitz en Rudolf Petzold. Hij werd bekend als gedegen voorvechter van de soloviool in de hedendaagse klassieke muziek en maakte koncertreizen en toernees (voor een deel in samenwerking met het Goethe - instituut) doorheen Europa, de Verenigde Staten, Canada, Zuid - Korea en Zuid - Amerika. Daarnaast verzorgde hij tal van premières op festivals voor nieuwe muziek, met werken die veelal aan hem persoonlijk opgedragen zijn; Morton Feldman, Pauline Oliveros, Walter Zimmermann, Alvin Curran en Tom Johnson hebben zijn subtiele, geraffineerde en bezielde speeltechniek weten te appreciëren en stukken voor hem geschreven.

Onder Gockel's eigen produkties vallen de bekende cyclus Die Stimme Der Schlange (verschenen op ons eigen Logos Public Domain - label) en Dracula. De uitvoering van Die Stimme Der Schlange leverde hem in 1995 tevens de Logos Award voor beste receptief koncert op. Op Gockels palmares prijken samenwerkingen met artiesten van uiteenlopende takken en strekkingen: aktrice Christine Uhde, pianist Eckart Sellheim en poppenspeler - recitant Gerd J. Pohl (met wie hij de produktie Die Flamme Zischt,... op touw zette), zijn maar enkele namen met wie Gockel de kreatieve dialoog aanging. Sedert enkele jaren vormt hij ook een vast koncertduo met pianiste Liudmila Givoina. Gockel kreeg de afgelopen jaren enkele belangrijke opdrachten: voor het Stadtmuseum Bonn schreef hij in 2004 Eurydikes Schweigen en in 2005 Wo Sprache aufhört voor Studio Dumont in Keulen.

In het tweede deel laten we een violist van eigen bodem aan het woord: Walter Lievens. Hij brengt werk van Benno Ammann en Beatriz Ferreyra in kombinatie met analoge elektronische muziek.

Benno Ammann's Esveha (voor viool en cd) werd gekomponeerd ter herinnering aan de slachtoffers van de holocaust, in het bijzonder als herinnering aan een Hollands-joodse familie die in 1940-41 werd gedeporteerd. De titel is dan ook samengesteld uit lettergrepen van namen als Esther, Eve en Hannah. In het vioolspel wordt zowel het zielelijden weergegeven als de uiterste energie van diegenen die de gevangenen van de angst zijn. In de begeleidende soundscape schemert dan weer een vrij programmatische, klanksymbolische aanpak door: de elektronische klanklagen op de band staan voor de dreigende muren van een onontkoombare hel, de pijn en de miserie worden met onderbroken zuchten als een klaagzang door de doffe tonen van het instrument weergegeven. Esveha werd gerealizeerd in het vroegere IPEM (Gent) en is opgedragen aan Walter Lievens.

Benno Ammann (°1904, Gersau (Zwitserland) - 1986, Rome) studeerde muziekwetenschappen en direktie in Leipzig en voltooide zijn kompositiestudies bij Honegger, Milhaud en Roussel. Na 1950 volgde hij kursussen en masterclasses bij Boulez, Messiaen, Nono en Stockhausen. Vanaf 1960 was hij werkzaam in studio’s voor elektroakoestische muziek in Rome, Utrecht (Instituut voor Sonologie), Gent (IPEM) en New York (Electronic Music Center). Hij realizeerde er magnetofoonkomposities (alle elektronische geluiden spruiten voort uit analoge synthese) en gemengde werken voor magneetband in kombinatie met respektievelijk gitaar, viool, koor en sopraan.

Tierra Quebrada ("gebroken aarde", voor viool en cd) van Beatriz Ferreyra is het eerste werk uit een reeks proeven waarin opnames van traditionele instrumenten elektroakoestisch gemanipuleerd worden. Het werd geschreven en gekreëerd in Parijs met de medewerking van de violist - komponist Manuel Enriquez. Later heeft Ferreyra in samenwerking met Walter Lievens de vioolpartij aanzienlijk gewijzigd en er verschillende alternatieve speeltechnieken aan toegevoegd. Het werk is een drieluik, waarbinnen de twee hoekdelen door een kadenza voor viool solo worden verbonden.

Na haar kompositiestudies te Cordoba en Buenos Aires verdiepte Beatriz Ferreyra (°1937, Cordoba (Argentinië)) zich in de elektroakoestische muziek in Parijs en Milaan en later ook in Darmstadt bij György Ligeti en Karlheinz Stockhausen. Haar werk werd meermaals bekroond op nieuwe muziek - festivals die fokussen op elektroakoestiek.

Walter Lievens is één van de voortzetters van de 'Belgische Vioolschool' - traditie, zowel op technisch als op artistiek vlak. Hij studeerde aan de konservatoria van Gent en Brussel, waar zijn belangrijkste leermeesters Georges Octors, Arthur Grumiaux en Tibor Varga waren. Later volgde hij masterclasses bij Henryk Szeryng in Genève. Zijn palmares als uitvoerend muzikus is uitgebreid en veelzijdig: hij was eertijds koncertmeester van het Durban Symphonic Orchestra (Zuid-Afrika), violist van het pianotrio Durban Studio Trio en eerste koncertmeester van ‘l'Orchestre de la Suisse Romande' (Genève) waar hij gedurende een lange periode onder leiding van Ernest Ansermet, Sir Georg Solti, Ivan Markewicz en andere grote dirigenten koncerteerde. Zijn repertorium omvat werken van de oude meesters tot en met avant-gardemuziek. Verschillende werken werden reeds aan hem opgedragen. Terug in België werd hij vioolleraar aan het konservatorium te Gent en gastleraar aan konservatorium te Luik. Thans vormt hij een vioolduo samen met zijn dochter Anouk en ook met Mikhail Bezverkhni, laureaat van de Koningin Elisabethwedstrijd voor viool 1976.

Multimediaal koncert dat draait rond de link tussen (geïmprovizeerde) muziek en visuals. Met field recordings en werk van Christian Marclay.

Uitvoerders: Thomas Smetryns, Heleen Van Haegenborgh, Jez Riley French en Ann Eysermans.

In dit multimediale koncert staat de link tussen visuals en muziek centraal. Films van Kelly Schacht en Dany Deprez passeren de revue, ondersteund door grafische partituren van Heleen Van Haegenborgh. In Replay van Christian Marclay krijgen we dan weer een eigenzinnige vertolking van Thomas Smetryns op turntables en speelkaarten. Specialist in field recordings, Jez Riley French, zorgt voor een subtiele environment - toets.

Thomas Smetryns (1977) studeerde kompositie bij Godfried - Willem Raes en gitaar, luit en teorbe bij Ida Polck en Philippe Malfeyt aan het konservatorium van Gent. Als komponist is hij vooral geïnteresseerd in het zoeken naar een nieuwe, experimentele muziekpraktijk die verankerd is in een historisch of een maatschappelijk bewustzijn. Veel van zijn komposities vertrekken dan ook vanuit het oeuvre van andere muzici, waar hij dan bepaalde facetten van uitwerkt tot eigen stukken. Dit kan tonaal of ritmisch materiaal zijn, maar evenzeer een bepaald stilistisch gegeven waarmee hij nieuwe muziek kreëert. Ook bij zijn aktiviteiten als dj (uitsluitend met 78 toerenplaten) staat het muzikale verleden in een hedendaagse kontekst centraal.

Thomas Smetryns speelt vaak mee met de ensembles die zijn muziek spelen. Door de muzikanten persoonlijk te leren kennen probeert hij een soort muziek te maken die hen past. Hij houdt niet enkel rekening met hun technische mogelijkheden maar bekijkt een ensemble als een minigemeenschap waar iedereen een bepaalde funktie in opneemt. Alternatieve notaties en grafische partituren komen vaak in zijn muziek voor om dit uitgangspunt te realizeren.Veel van deze interesses deelt hij met de Amerikaanse componisten Jonathon Kirk en Brent Wetters, met wie hij “Ensemble Medusa” oprichtte. Medusa is een kollektief van muzikanten en komponisten die het spelen van hun eigen stukken kombineren met improvizaties. Sinds 2006 vormt hij een duo met Heleen Van Haegenborgh dat eigen komposities brengt voor piano, elektrische gitaar, 78 toeren - grammofoons, teorbe enz. Hun nieuwste cd kwam uit in januari 2007 bij onze eigenste stichting (op LPD 016). Thomas schreef muziek voor onder andere Spectra Ensemble, Daan Vandewalle, <M&M> Ensemble, trompettist Jason Price, perkussionist Wim Konink, pianiste Heleen Van Haegenborgh en slagwerkgroep Triatu. In 2006 vroeg het Klarafestival hem om mee te werken aan het Swingjugend - projekt en in 2007 was hij 'young composer in Residence' van het Hermes Ensemble. Tijdens deze rezidentie werkte hij onder andere samen met Kaffe Matthews en videokunstenaar Kurt Ralske.

Heleen Van Haegenborgh (1980) studeerde eveneens aan het konservatorium van Gent: piano bij Claude Coppens en Daan Vandewalle en improvizatie in de klas van Godfried - Willem Raes. Haar bezigheden zijn een aaneenschakeling van verschillende projekten waarin nieuwe muziek het uitgangspunt vormt. Naast louter optreden (solo, in duo of trio, waarbij ze werk van Feldman, Lucier, Reich, Crumb of Tenney vertolkt) werkt ze regelmatig samen met artiesten uit allerlei kunstakken en - strekkingen. Veel van haar projekten hebben dan ook een uitgesproken multimediaal karakter: eertijds werkte ze samen met Katrien Vermeire in John Cage's Songbooks en met danseres Femke Gyselinck maakte ze een dansvoorstelling rond Cage’s prepared piano - stukken of rond luisterspelen van Dominique Esquirol. Ook de muziek voor Zen For Film van Nam June Paik nam zij voor haar rekening en met het improvizatietrio Tape Tum (laptop, elektrische gitaar en piano) koncerteerde ze eertijds al bij Logos. Trefwoorden voor haar muziek zijn: snaren, glazen, kassettespelers (al dan niet funktionerend), tapes, experiment, kollage, inside piano, preparaties, enz... Naast haar uitgebreide repertoire aan koncertbezigheden is Heleen werkzaam in de muziekakademie van Deinze waar ze begeleidingspraktijk, kamermuziek en piano geeft. Daarnaast werkt ze freelance als tekstschrijfster voor o.a. De Singel en vzw Moussem.

Jez Riley French is geboren in East Yorkshire (UK) en is als geluidskunstenaar voornamelijk georiënteerd op site-specific field recordings, anders gezegd, de nobele kunst om gewapend met opname-apparatuur de (natuurlijke) omgeving te verkennen, de daar aanwezige akoestische couleur locale op te snuiven en met het materiaal sfeervolle klankkollages op te bouwen. Riley French valt niet in een vakje onder te brengen, noch vast te pinnen op een welbepaalde strekking, maar trefwoorden die in zijn werk kenmerken, zijn minimalisme, intuitieve muziek, field recordings en improvizatie. Hij fokust sterk op de sonore architektuur van zijn stukken zonder daarbij oog voor subtiele details te verliezen. Tot zijn voornaamste invloeden rekent hij Toru Takemitsu, Arvo Part, Bill Evans, Nick Drake, Cocteau Twins, gamelan, Charles Mingus, Bernard Herrmann, John Tavener en Lou Harrison. Jez is tevens een begenadigd fotograaf. (http://jezrileyfrench.blogspot.com)

Ann Eysermans startte haar muziekopleiding aan de Stedelijke Muziekacademie te Lier, waar ze dwarsfluit en piano volgde. Vervolgens studeerde ze muziekschriftuur aan de konservatoria van Antwerpen en Brussel. In 2OO2 begon ze kontrabas te studeren bij B. Denolf aan de jazzafdeling in Brussel en twee jaar later behaalde ze het diploma Meester in de Muziek alsook het kandidaatsdiploma in de jazzafdeling. Ann speelt in verscheidene jazzgroepen en komponeert ook zelf nummers.

Teatraal werk, interaktiviteit en performance zijn onder meer de kernwoorden voor deze oktobereditie. Het begrip muziekteater wordt bij Logos opengetrokken tot meer dan alleen akties die door muziek ondersteund worden: door middel van onze sensoren vallen muziek en gestiek vlekkeloos samen. Voorts kan werk van Mauricio Kagel, naast enkele impressies uit Der Dreigroschenoper, allerminst ontbreken.

Muziekteater is een term met vele facetten, en dekt vaak veel meer dan enkel een teatrale aktie die door muziek wordt ondersteund. Naast werk van Mauricio Kagel (de grootmeester van het zogeheten instrumentaal teater) en John Cage mogen we ons in deze <M&M> - editie verwachten aan enkele interaktieve performances, want muziekteater is per slot van rekening ook beweging, gestiek en bij uitbreiding interaktiviteit. De in de stichting ontwikkelde sensoren om de robots mee te bespelen zijn daar de geknipte interfaces voor: volkomen synkroon aan de menselijke beweging volgt het klankrezultaat. Bewegingen van een arm of een heel lichaam beïnvloeden en kontroleren daarbij rechtstreeks de geluiden die de automaten produceren. Al deze implementaties van het 'onzichtbaar' muziekinstrument vergen naakte uitvoerders, omdat ze allemaal berusten op door het lichaam gereflekteerde golven. Daarbovenop komt natuurlijk dat naakte lichamen veel beter harmonieren bij de natuurlijke naaktheid van de robots zelf, waarin immers principieel ook niets verborgen wordt. Moniek Darge en Marian Deschryver zijn als geen anderen bedreven in het brengen van vertederende, soms verwarrende, maar steeds humoristische en charmante acts.

Een opus dat onmiskenbaar op het <M&M> - lijf is geschreven, is de Dreigroschenoper van Kurt Weill en Bertholt Brecht. Dit overbekende muziekteater uit 1928 wordt de laatste jaren stelselmatig omgezet in één grote bewerking voor de muziekrobots met het oog op een uiteindelijke release ervan in de (nabije) toekomst. Van tal van songs die hierin voorkomen, zijn al ontelbaar veel bewerkingen, arrangementen, reorkestraties, covers of parodieën gemaakt. Stilaan wordt het tijd dat we de cirkel van het al voorhanden zijnde materiaal rondmaken en onze eigen robotversie op de wereld loslaten. Want het is en blijft een feit (hoewel het nauwelijks in de muziekgeschiedenisboeken wordt toegelicht): Dreigroschenoper was oorspronkelijk gekoncipieerd om door barrelorgans en pianola's, automaten dus, te worden vertolkt. Welaan, onze koncertzaal heeft er zo'n 40 stuks in alle soorten, klankkleuren en tessituren. En ze zijn werkzamer dan ooit. Xavier Verhelst en Sebastian Bradt, de orkestratoren van dienst, zijn aan de slag gegaan met nieuwe songs en ballades uit dit grote werk.

Het mag een duivels toeval heten, maar uitgerekend op het moment dat we dit artikel aan het opstellen waren, viel ons het droeve nieuws te beurt dat Mauricio Kagel na een lang ziekbed is overleden. De man was een van de belangrijkste grondleggers van het experimenteel muzikaal teater in de jaren '70 van de vorige eeuw en zijn werk was dan ook een konstante doorheen de programmatie van Stichting Logos, waar hij ook zelf te gast is geweest. Godfried - Willem Raes kende de komponist persoonlijk, en daarom willen we graag - bij wijze van In Memoriam - volgend artikel vrijgeven >.