Koncertberichten

De afgelopen twintig jaar ontwikkelden de Berlijnse musici Michael Renkel en Burkhard Beins - samen het duo Activity Center - een hoogstpersoonlijke muzikale taal. Als solisten en als duo, maar ook als leden van verschillende ensembles en formaties verschenen zij op internationale festivals en koncerttoernees en brachten ze talrijke opnames uit. Hun in 1999 gelanceerde dubbel - cd "Möwen & Moos" heeft het genre van de vrije improvisatie de nodige faam vergaard, terwijl ze met hun in 2005 uitgebrachte album "Activity Center & Phil Minton" bruggen sloegen tussen verschillende stijlen, maar ook tussen generaties (luisteraars). Na zich een lange periode te hebben toegelegd op het sonore potentieel van hun akoestische instrumenten (gitaar en slagwerk), werkt Activity Center nu voornamelijk met de live-elektronika. In hun muziek zijn invloeden te bespeuren van de vrije improvisatie, elektro-akoestische muziek en van de clicks&cuts beweging. Samen met muzikanten als Axel Dörner, Andrea Neumann en Annette Krebs worden ze soms omschreven als de “New Berlin Reductionism”.

foto: willehard grafenhorst 2007

Michael Renkel (°1965) studeerde klassieke gitaar in Hamburg. Nadrukkelijk in zijn werk is de interesse voor de vrije, open kompositie. De manier waarop hij de gitaar hanteert, vormt een schakel tussen twee traditionele polen (enerzijds de invloeden van komponisten als Villa - Lobos, Henze, Lachenmann, Berio, Kagel, Cage en Feldman, en anderzijds oude luitmuziek) en mondt uit in de ontwikkeling van een geheel eigen taal vol alternatieve speeltechnieken en preparaties van de akoestische gitaar.
Als logisch gevolg laat hij in een later stadium ook de komputertechnologie en (live-) electronics los op zijn instrument en werkt hij vaak samen met videasten. In zijn werk wordt de elektrische gitaar beschouwd als "een antenne die bespeeld dan wel gebruikt wordt om signalen van buitenaf op te vangen en te versterken". Als uitbreiding van dit instrumentarium, vervaardigt Renkel ook zijn eigen 'amplified stringboard'. Voorts schemert in zijn komponeerproces ook de invloed van de genetika door, met onderzoekstermen als generatie, mutatie, hybride, (DNA) - kodes, inherente ritmische strukturen van de taal, enz.
Renkel heeft, naast zijn soloperformances, inmiddels ook samenwerkingen op zijn naam staan met o.a. het Ensemble Phosphor (met Andrea Neumann en Ignaz Schick), Kammerensemble Neue Musik Berlin, The Berlin Electric Guitar Unit, het elektronikaduo Marrée Noir (met Gilles Aubry), Phil Minton, Sven Åke Johansson... Renkel was te zien en te horen op festivals zoals Musique - Action (Vandoeuvre), L.E.M. (Barcelona), International Art Bienale (Wroclaw, Polen) Transmediale (Berlijn), Nous Sons Festival (Barcelona), Konzerthaus Berlin & Vienna, Akademie der Künste (Berlijn), e.v.a...(www.renkel.org)

foto: willehard grafenhorst 2007

Burkhard Beins (°1964) verscheen eind jaren '80 op internationale festivals en koncerttoernees binnen en buiten Europa. Hij is lid van verschillende ensembles zoals Perlonex, Polwechsel, The Sealed Knot, B.B.B., Phosphor, Trio Sowari en werkt frekwent samen met mensen als Keith Rowe, Sven - Åke Johansson, Orm Finnendahl, Charlemagne Palestine, John Tilbury en vele anderen. Deze kollaboraties zijn inmiddels vereeuwigd op ruim 30 CD's en LP's van labels zoals 2:13 Music, Zarek, Absinth, Erstwhile, Potlatch, Hat Hut en Confront. Na enkele vroege eksperimenten met tapekollages (waaronder veldopnames, loops, objets trouvées en een 'piano stringboard') en enkele rocksessies begon hij eind jaren 80 zijn eerste live koncerten te spelen met Michael Renkel. Aanvankelijk was het opzet om ‘tape loops’ in een live kontekst te integreren, maar dit ontaardde al snel in een diepgaande interesse in de totale akoestische set - up van het instrumentarium. Burkhard zegt hierover de volgende dingen: 'Het strijken van een cymbaal en het omdraaien van een schakelaar zijn handelingen die onderling te zeer van elkaar verschillen, het bespelen van een drum, gekombineerd met een assortiment aan klokken en cymbalen, heeft een heel grote sonore rijkdom die volledig aansluit bij mijn klankkoncepten.'
Als drummer is Burkhard autodidakt, steeds op zoek naar een eigen individuele aanpak. In 1995 verkende hij kortstondig de Britse improvisatiescène in Londen en werkte daar samen met de groep ‘Fraktales’ (eerder traditionele improvisatie) en het ‘Yarbles’ trio (dit werd een flirt met freejazz). Naast een hele rist samenwerkingen en projekten die Beins op touw zet met Michael Renkel, blijft hij geregeld samenwerken met artiesten als Axel Dörner, Andrea Neumann, Annette Krebs, Robin Hayward, Ignaz Schick en Jorg Maria Zeger (met deze laatste twee vormt hij het trio ‘Perlonex’). Ook interaktieve programmeersessies met live electronics - specialisten Boris Balstchiun, Orm Finnendahl en Serge Baghdassarians, dragen Beins interesse mee.
Omwille van het behoud van de autentieke slagwerkklank, vertikt Beins het om piezo's of kontaktmikrofoons op zijn instrumenten te plaatsen; hij beschouwt de oorspronkelijke klank als een enorme bron van akoestische rijkdom en streeft het doel na om elektronisch klinkende muziek te vervaardigen met louter akoestische middelen, die in zijn geval verder gaan dan eender welke vorm van traditioneel drum - of perkussiewerk. Het Britse muziekblad The Wire prees hem in verband met dit laatste: "One of the strengths of Beins' playing is his ear for the strange."

foto: katrin hoefer 1989

Musici vragen zomaar eventjes van toonsysteem te veranderen om bijvoorbeeld de wereld van de kwarttoonsmuziek te verkennen is niet ondenkbaar, maar praktisch zo goed als onhaalbaar. De muziekautomaten waaruit het <M&M> orkest is opgebouwd daarentegen hebben daar heel wat minder moeite mee. Enkele van deze automaten werden dan ook speciaal voor kwarttoonsmuziek ontworpen: <Xy>, de kwarttoonsxylofoon, <Tubi>, de kwarttoonsbuisklokken, <So>, de helemaal vernieuwde sousafoon, <Puff>, het kwarttoonspanfluitorgel en de kroon op het werk, <Qt>, de zesoktaafs kwarttoonsorgelrobot.

Maar ook andere automaten kunnen goed met mikrointervallen overweg: <Belly>, <Vacca>, <Vitello>, <Llor>, <Sire>, <Rotomoton>, <Hurdy>, <Autosax> en de op stapel staande <Bono>. Reden te over dus om eens een speciaal programma te brengen rond nieuwe en wat oudere kwarttoonsmuziek. Klassiekers - hoewel zo goed als nergens ooit op koncertpodia te horen - zoals de muziek van Ivan Wyschnegradsky, Alois Hába en ook Charles Ives staan op het programma naast eigentijds werk van Kristof Lauwers, Thomas Smetryns, Sebastian Bradt, Kris De Baerdemacker, Hans Roels, Barbara Buchowiec, Moniek Darge en Godfried-Willem Raes zelf. Ook kwarttoonsmuziek en interaktie met dans en beweging komen aan de orde.

Voor <Qt> wordt het de eerste kwarttoons try-out. Daarna wordt hij officieel voorgesteld op de akademische opening van de Hogeschool Gent. <Qt> is immers ontstaan als rezultaat van een onderzoeks- en samenwerkingsprojekt tussen Hogeschool Gent en Stichting Logos. De bouw en het ontwerp is van Godfried-Willem Raes en er werd aan meegewerkt door Ghislain en Dierik Potvlieghe, Johannes Taelman, Sebastian Bradt en Kristof Lauwers.

dr. Godfried-Willem Raes

• FreeHorn – Larry Polansky
• ‘Zes Japanse Tuinen’ - Kaija Saariaho
• ‘Près’ - Kaija Saariaho
• nieuw werk - Yannis Kyriakides
• nieuw werk - Stefan Weisman

‘FreeHorn’ is een live komputer werk dat uitgevoerd moet worden met live instrumenten. Het is een generalisatie van een serie vroegere werken die ik de “psaltery set” genoemd heb. Het stuk is zo ontworpen dat uitvoerders telkens hun eigen versie van het stuk kunnen maken. De software is geschreven door Larry Polansky en Phil Burk.
Larry Polansky (°1954) is een komponist, gitarist, teoretikus en komputer programmeur. Alternatieve stemsystemen, gamelan muziek en algoritmische muziek spelen een belangrijke rol in zijn werk. Hij schreef artikels voor tijdschriften als Perspectives of New Music, Musicworks, Leonardo Music Journal en Open Space. Hij is professor aan Dartmouth College (VS) waar hij ko-direkteur is van de elektronische muziek studio en lid van "Frog Peak Music collective", een kollektief van experimentele komponisten die partituren, boeken en CD's uitgeven.

Kaija Saariaho over haar werk ‘Zes Japanse tuinen’: “‘Zes Japanse tuinen’ is een kollektie van impressies van tuinen die ik zag in Kyoto tijdens mijn verblijf in Japan in de zomer van 1993 en mijn ideeën over ritme op dat moment. Zoals de titel aangeeft, is het werk verdeeld in zes delen. Alle delen geven een andere kijk op het ritmische materiaal, van het eenvoudige, eerste deel waarin de instrumenten worden voorgesteld tot komplekse polyritmische of ostinato-figuren of veranderingen van het ritmische en het timbre-materiaal.
De keuze van de bespeelde perkussie-instrumenten is met opzet gereduceerd om de ritmische evoluties beter te kunnen waarnemen. De gereduceerde kleuren worden uitgebreid met een elektronische partij waarin we natuurgeluiden, rituele zangpartijen en perkussie-instrumenten (opgenomen in het Kentachi College of Music) horen. Deze afgewerkte geluiden worden getriggered door de perkussionist tijdens de uitvoering.
‘Près’ voor cello en elektronika van diezelfde Saariaho vertoont veel gelijkenis met een vorig werk van haar, nml het cellokoncerto ‘Amers’. Het muzikaal basismateriaal is grotendeels hetzelfde maar het wordt op een heel verschillende manier toegepast. Sommige passages voor de cello en voor de elektronische partij komen duidelijk terug maar de vorm en de dramatische struktuur van beide stukken zijn opvallend verschillend. Beide komposities werden gemaakt in het Franse Ircam-instituut.
‘Près’ heeft drie bewegingen. De eerste koncentreert zich op een vrij lineaire struktuur waarin de cello af en toe gemengd wordt met syntetische geluiden. Dit materiaal is gebaseerd op opnames die gemaakt werden samen met de cellist Anssi Karttunen en die vervolgens geanalyseerd en gebruikt werden als startpunt voor de harmonie en klanksyntese. Het stuk beleefde zijn première in november 1992.
De Finse Kaija Saariaho (°1952) woont sinds 1982 in Parijs waar zij toen aan het IRCAM werkte. Elektronika speelt in die periode een centrale rol in haar werk. Ze studeerde kompositie bij Paavo Heininen, Brian Ferneyhough en Klaus Huber. Vanaf de jaren '90 verliest de elektronika aan belang in haar oeuvre en begint ze een meer "lyrische stijl" te hanteren. In 2000 ging haar eerste opera "L'amour de loin" in première en in april van 2006 volgde "Adriana Mater. In datzelfde jaar vond ook de première plaats van haar oratorium ‘La Passion de Simone’ (over Simone Weil) voor solo sopraan, koor, orkest en elektronika.

Yannis Kyriakides (°1969 Cyprus) schreef avondvullende stukken voor de perkussie-groep van Den Haag, voor het orkest De Volharding en voor de teatergroep Hollandia ("Spinoza"). Zijn werk werd gespeeld door o.a. MusikFabrik (D), Nozferatu (UK), Palmos (Gr), London Sinfonietta (UK), Zephyr Quartet (NL), Esprit Ensemble (CA) en Nsemble (RU). In september 2000 won hij de Internationale Gaudeamus Kompositie Prijs met zijn ‘Conspiracy Cantata’ en een ander werk ‘Wordless’ kreeg een Honorary Mention van de Ars Electronica Prijs 2006.
Kyriakides is ook vaak te horen met zijn eigen Circadian ensemble en als improvisator in live-elektronische muziek. Samen met Andy Moor en Isabelle Vigier beheert hij ook het UNSOUNDS CD-label voor nieuwe elektronische muziek. Hij is ook artistiek direkteur van het Maarten Altena Ensemble (NL).

De celliste Ha-Yang Kim en de perkussionist Nathan Davis richtten het duo Odd Appetite om gekomponeerde en geïmproviseerde muziek te kunnen spelen. Door opdrachten aan komponisten te geven en door samen te werken aan eigen stukken, proberen ze het repertoire voor deze bezetting verder uit te breiden. Het duo werkte samen met o.a. de komponisten Christian Wolff, Larry Polansky, Louis Andriessen en koncerteerde in de VS, Nederland, Oostenrijk, Duitsland, Turkije, Cuba en Bali op festivals en lokaties als Karnatic Lab in Amsterdam, Boston CyberArts Festival, de Ought-One Festival in Vermont, Bonk Festival en The Roulette (New York). Beide muzikanten spelen ook samen in het sextet Non Sequitur en in het gamelan ensemble Gamelan Galak Tika.
www.oddappetite.org

De celliste Ha-Yang Kim maakte haar solo-debuut als 16-jarige met het Atlanta Symphony Orchestra. Ze is in de VS vaak te horen bij uitvoeringen van hedendaagse muziek als soliste of lid van een ensemble. Ze werkte samen met andere muzikanten als Cecil Taylor, Evan Ziporyn, Stefan Poetzsch en Lukas Ligeti, vaak in multi-media produkties met dans, teater en elektronika. Ze is te horen op opnames van labels als New World, Cold Blue, New Albion, Karnatic Lab en Bridge Records.

De slagwerker en komponist Nathan Davis omschrijft zichzelf als een "aktivist voor nieuwe muziek". Hij studeerde kompositie en perkussie in Rice University en Yale University. In 1996 kon hij met een Fullbright beurs marimba studeren aan het konservatorium van Den Haag. Voor zijn kompositie “Diving Bell” (voor triangel en live elektronika) ontving hij een prijs op de 2003 ISCM Composers Competition. Hij heeft masterclasses over slagwerk en elektronika gegeven aan universiteiten als Dartmouth College en Yale University.