<Fa>, een nieuwe telg in het robotorkest

Het mag dan alweer enige tijd geleden zijn dat we de immer uitdijende groep muziekrobots mochten aanvullen, tijdens de zomermaanden is het zover. Bereid u voor op de komst van een nieuwe muziekrobot, de 48ste op rij maar liefst. Het is een automatische fagot, en hij luistert naar de naam ... <Fa>. Zijn eerste toonladders heeft hij reeds gespeeld en de publieke onthulling is voor vrij binnenkort, maar hier heeft u reeds een snelle inkijk in een uittreksel uit het bouwdagboek:

Na de bijzonder geslaagde realisatie van onze hobo spelende robot <Ob> besloten we nu ook het lage broertje van de hobo, de fagot, onder handen te nemen. Ook hier stond ons als doel voor ogen zo getrouw mogelijk de werking van de traditionele fagot te mimeren.

Mikrotonaal spel, inklusief kwarttonen zijn mogelijk door toepassing van non-standaard grepentabellen. Alternatieve grepen kunnen trouwens ook worden toegepast om klankkleurvariaties te bewerkstelligen. De hele opbouw van de elektromechanika voor het vingerwerk was uitermate tijdrovend, maar toch niet bijzonder moeilijk. Het vereist wel heel precies las-, tap-, boor-, zaag- en snijwerk.

Bij de uitwerking opteerden we deze keer voor het geheel buiten werking stellen - en ook fysisch verwijderen - van alle kleppen en hefbomen nodig voor de menselijke bespeling. Het automatiseren daarvan zou immers onvermijdelijk tot vele overbodige bijgeluiden aanleiding hebben kunnen geven. Bovendien zijn de vingerkleppen op de fagot op sommige plaatsen (de duim bvb.) dermate dicht bij elkaar geplaatst dat het gewoon ondenkbaar was elektromagneten toe te passen met heel kleine afmetingen en toch voldoende kracht: die kunnen immers in het geheel niet worden gebouwd.

Wanneer alle kleppen verwijderd worden, blijven we met een instrument voorzien van niet minder dan 27 toongaten. Elk gat werd voorzien van een eigen volkomen autonoom stuurbaar elektromagnetisch ventiel. In rust zijn nu alle toongaten dicht. De elektromagneten met de kleppen werden geheel op het lichaam van het instrument gemonteerd, een behoorlijk risikovolle onderneming.

Immers het hout wordt nu belast met het gewicht van al die spoelen en er is dus een reeel risiko op barsten en perforaties. Om dit risiko zoveel mogelijk te beperken, monteerden we de spoelen op zadeltjes die op hun positie worden gehouden met uiterst korte inox plaatschroeven en voor de eigenlijke hechting werden vastgekleefd met een speciaal silikonen rubber (Loctite Bronze). Hierdoor wordt de kracht uitgeoefend door het gewicht van de elektromagneten over een relatief groot oppervlak gespreid.

Voor het klankmechanisme opteerden we voor een krachtige motor kompressor gekoppeld aan een akoestische impedantiekonvertor uitgerust met een kapilair van 4mm, overeenkomstig de inwendige diameter van het bokaal aan de zijde van het riet. Deze konvertor werd uit een massief stuk messing met hoge precizie gedraaid op de draaibank. Wie geïnteresseerd is in verdere technische details, meer foto's of tout court het verdere verloop van de bouw van dit instrument, verwijzen we graag door naar deze link: http://www.logosfoundation.org/instrum_gwr/fa.html Godfried-Willem Raes