Koncertberichten

De robot als een objekt van ritualistische performances, rekonstrukties van droomscènes, werk van Phill Niblock, Godfried-Willem Raes, Olivier Messiaen en een flinke scheut Sacre Du Printemps...

Laat ons even de zaak van de etimologische kant bekijken: iets kan sakraal worden van zodra men het uit zijn oorspronkelijke kontekst vervreemdt en er een externe waarde aan toekent, iets transcendents... Er is een uitzonderlijke eigenschap, een soort 'heiligheid' nodig, die aan iets moet worden toegekend eer het sakraal kan zijn. De inmiddels meer dan veertig muziekrobots die samen het grootste komputergestuurde machineorkest ter wereld vormen, zijn stuk voor stuk fantastische klankskulpturen op zich. Samen met de prikkeling van de menselijke fantasie worden ze maandelijks weer op een fascinerende wijze tot leven gewekt of krijgen ze, net als de homunkulus uit Goethe's Faust, een eigen spraak.

U leest het: nadat we vorige maand de tekstuele en hier en daar wat ludieke toer zijn opgegaan met onze 1 aprileditie, houden we het ditmaal vrij serieus en ietwat ingetogen. We fokussen op het ritualistische en uitzonderlijke, en omdat we een begrip als 'sacred' eigenlijk tot 'secret' kunnen verbasteren, kan ook het okkulte of mysterieuze de revue passeren.

Wat u zeker niet moet verwachten op dit koncert, is een reeks arrangementen van zogenaamd liturgische stukken: de muziekgeschiedenis mag ons dan al opgezadeld hebben met requiems en missen aan de lopende band, ze uitvoeren is vooralsnog de taak van koren en symfonieorkesten (die claimen daar toch altijd al superieur in geweest te zijn, hoewel...). Wie 'sacred' zegt in verband met nieuwe muziek, kan natuurlijk niet om Stravinsky's Sacre du Printemps heen, waar we enkele passende orkestraties van hebben klaargestoomd. Ook een paar orgelwerken van Olivier Messiaen hebben we voor u in petto, zei het ditmaal gezien door de bril van Xavier Verhelst.

Sebastian Bradt herneemt zijn (inmiddels uitgebreide) versie van Intron Wenn, maar voegt er deze keer wat meer klank, teatraliteit en licht aan toe. Kristof Lauwers komt op zijn beurt naar buiten met een statige bewerking van Phill Niblock's Three Orchids. Voorts zijn er zoals steeds de vaste bijdragen van de overige medewerkers: Moniek Darge, Yvan Vander Sanden, Marian Deschryver en Barbara Buchowiec. Bijzondere gaste in deze rituele voorstelling is multidisciplinair artiest angela rawlings, die vanuit haar ervaring met tekst - beweging - klank de robots zal besturen. Het geheel staat nog steeds onder de sakrale leiding van Godfried-Willem Raes.

• Tijmen Wehlburg : Beyond the Veil voor hobo, piano & recorded soundfield (2008) (kreatie)
• Bram van Camp : Capriccio voor hobo solo (2009)
• Keiko Harada : uittreksels uit Nach Bach voor piano solo (2004)
• Kalevi Aho : Sonate voor hobo en piano (1985)

Piet Van Bockstal studeerde aan het Koninklijk Konservatorium van Brussel bij Paul Dombrecht en volgde later privé - onderricht bij Hansjörg Schellenberger (Berliner Philharmoniker) en John Anderson (Philharmonia Orchestra). Hij werd laureaat van diverse nationale en internationale wedstrijden (Tenuto, Trompconcours) en werd in 1990 uitgeroepen tot jonge vertolker van het jaar door Jeugd en Muziek Vlaanderen. Sinds 1985 is hij eerste hoboist van het Koninklijk Filharmonisch Orkest van Vlaanderen.

Van Bockstal bracht zowat het ganse hoborepertorium op de planken, zowel in de hoedanigheid van solist als in kamermuziekverband met diverse partners: pianist Yutaka Oya, blaaskwintet Arcane, Lindsay kwartet, Arditti kwartet en vele andere. Hij koncerteerde over de hele wereld (Japan, China, Brazilië, Rusland, Canada en zowat heel Europa…) en was ook bijzonder bedrijvig in de opnamestudio: een veertigtal cd - opnames waaronder een antologie van belgische muziek voor hobo en kamerorkest zijn hier de neerslag van.

Hij is medeoprichter van Ictus en een graaggeziene gast op alle internationale podia voor hedendaagse muziek (Musica Straatsburg, Ars Musica,...). Zijn belangstelling gaat echter niet alleen naar het uitvoeren van muziek: zo was hij in een recent verleden classical manager voor BMG Ariola, koncertmanager van het barokensemble Il Fondamento, programmator van verschillende kamermuziekseries en radioprogramma’s, ondervoorzitter van De Jonge Filharmonie en stuwend lid achter diverse advies- en bestuursraden.

Yutaka Oya won reeds op 13-jarige leeftijd de All Japan Student Music Competition, de vermaarde nationale muziekwedstrijd van de Japanse Radio en Televisie. Na de suksesrijke bekroning van zijn studies bij Hidemitsu Hayashi en Toyoaki Matsuura aan de Toho Gakuen School of Music in Tokyo, behaalde hij ook het Hoger Diploma aan het Koninklijk Vlaams Muziekkonservatorium van Antwerpen bij Robert Groslot en volgde de masterclasses van Georgy Sebok en Zoltan Kocsis. Hij sloot zijn opleiding af met het Hoger Diploma Kamermuziek aan het Koninklijk Konservatorium van Luik in de klas van Jean - Pierre Peuvion. Oya is een veelzijdig pianist die, naast het grote klassieke en romantische repertoire, wel tientallen wereldkreaties van solo- en kamermuzikale werken van Europese en Japanse komponisten op zijn naam heeft staan (Denis Pousseur, Walter Hus, Luc Brewaeys, Keiko Harada...). Hij trad op met belgische en buitenlandse symfonieorkesten en ensembles (de Munt, Prometheus, Ictus, deFilharmonie, Ensemble Musiques Nouvelles, Kammerensemble Neue Musik Berlin...), verleende zijn medewerking aan tientallen cd-opnames en speelde solorecitals en kamermuziek in Japan, op de Filippijnen, in Canada, Egypte, Rusland en in de meeste Europese landen.

Bram Van Camp (1980) studeerde kompositie bij Wim Henderickx aan het Konservatorium van Antwerpen, waar hij in 2003 het diploma Meester in Muziek behaalde voor kompositie. Datzelfde jaar behaalde hij ook het diploma Meester in Muziek voor viool en kreeg hij de Finaliteit Kamermuziek. Van Camp studeerde verder aan het Konservatorium van Amsterdam in de klas van Theo Loevendie, waar hij ook masterclasses volgde bij Daan Manneke, Klaas de Vries en Fabio Nieder. In 2004 behaalde hij het diploma 'Bachelor of Music' voor Kompositie met grootste onderscheiding. Hij viel reeds verschillende keren in de prijzen: in 1999 won hij de Aquarius Kompositiewedstrijd met zijn Rapsodie voor viool en orkest: het werk werd gekreëerd door Jerrold Rubinstein en de Beethoven Akademie o.l.v. Jan Caeyers.
Van Camp is altijd gefascineerd geweest door geordend geluid en samenklank: in zijn muziek streeft hij naar een stijl met een intuïtief vertrekpunt, waarvan elke noot toch verklaard kan worden binnen een konsekwent systeem. Hoewel in de meeste komposities sprake is van seriële procedures, houdt hij steeds een muzikaal, organisch klinkend rezultaat voor ogen. Het systeem is geen doel op zich, maar wordt aangewend om een natuurlijk klinkende essentie te bereiken. Dit sluit niet uit dat er soms duidelijk invloeden hoorbaar zijn van onder meer Béla Bartók, Igor Stravinski en Alban Berg.

Keiko Harada (1968) is een japanse komponiste die piano, kamermuziek, kompositie en direktie studeerde aan de Toho Gakuen School of Music in Tokyo. Haar werk viel verscheidene keren in de prijzen en ze kreeg al heel wat opdrachten van gerenommeerde ensembles als Ictus (BE), Nieuw Ensemble (NL), Ensemble Modern (FR), ELISION (Australië), het koor van de Tokyo Philharmonic, cellist Yo-Yo Ma en akkordeonist Stefan Hussong. De laatste jaren schrijft ze niet langer stukken op zich, maar levert ze de muziek bij dans- , teater- en filmprodukties in Japan en ver daarbuiten. Daarnaast is ze jurylid bij internationale wedstrijden, medeoprichter van Ensemble Manufacture en SOUND GEAR en hoofddocent kompositie aan de Toho Gakuen School of Music.

Kalevi Aho (Forssa, 9 maart 1949) wordt vandaag de dag, samen met Einojuhani Rautavaara, Aulis Sallinen, Kaija Saariaho, Magnus Lindberg en Esa-Pekka Salonen erkend als een van belangrijkste (en niet in het minst produktieve) finse komponisten van nieuwe muziek. Hij studeerde kompositie aan de Sibelius Akademie bij Einojuhani Rautavaara en bij Boris Blacher in Berlijn. Na aanvankelijk muziekteorie te hebben gedoceerd aan de universiteit van Helsinki en aan de Sibelius Akademie is hij sinds 1993 als onafhankelijk komponist aktief. Zijn repertoire bevat voornamelijk grootschalige (orkest)werken waarin niet zelden de invloed en vizie van Gustav Mahler weerklinkt. Zijn muziek bedient zich niet van geijkte parameters, maar zet zich voortdurend af tegen de verwachtingen van de doorsnee luisteraar. Dat alles maakt van hem een exemplarisch postmodernist die het archetypische credo van Claude Debussy hanteert: 'Ik neem alle klanken, maar laat diegene weg die mij niet bevallen'.
Met evenveel gemak kombineert hij traditionele vormen en genres met een 20e-eeuws arsenaal aan speeltechnieken. Door de sterke dialektische spankracht in zijn muziek en zijn grote ervaring met orkesten is Aho dan ook altijd al een gedroomd leverancier van solokoncerto's geweest. Ook zijn talrijke symfonieën zijn rijkelijk bedeeld met uitgebreide instrumentensolo's. Deze finse kameleon-komponist rapsodieert dat het een aard heeft: in zijn indrukwekkend oeuvre is dan ook zowat elk muzikaal genre vertegenwoordigd.

• New York Drones (2006)
• Vocalise on 'In a Silent Way' (2001)
• Excerpts from 'Paisajes Audibles / Sounding Landscapes' (2002)
  1. Entrada
  2. Sólo Queda el Desierto
  3. La Guitarra
• Aurora Ficta (2008)

Het Bowed Piano Ensemble, een geheel van tien muzikanten dat de snaren van één vleugelpiano bespeelt, werd in 1977 opgericht door komponist en bezieler Stephen Scott. Hun techniek is vrij simpel: een geopende piano wordt bespeeld door de haren van een strijkstok tussen de snaren te wurmen en die dan aan te strijken waardoor het timbre van een strijkinstrument ontstaat. Dat wordt dan gekombineerd met het hele arsenaal aan extended en inside piano techniques. Scott hoorde voor het eerst een aangehouden pianoklank in de muziek van Curtis Smith, een pianist-komponist uit Michigan. In sommige van diens stukken uit de jaren '70 moest de pianist nylon visdraad onder de snaren doortrekken om een orgelachtig geluid te produceren. Dit inspireerde Scott en hij ontwikkelde zijn eigen soft bow; een 'zachte boog' die bestaat uit verscheidene nylondraadjes die met kolofaan ingestreken zijn en aan de uiteinden zijn samengebonden op een kartonnetje met een kleurkode.

foto: Debra Gumlich

Wanneer een groot aantal van deze 'soft bows' tezelfdertijd door verschillende spelers onder de snaren door wordt getrokken, ontstaan er aangehouden, rezonerende akkoorden. De spelers kunnen ook na elkaar verschillende snaren laten klinken (om zo een melodielijn te vormen zoals bij het bespelen van handklokken, ook wel change ringing genaamd). De groep speelt het klaar om de piano nu eens als een astmatische akkordeon, een gonzend en vibrerend strijkorkest dan wel als een ritmisch getokkelde harpsnaar te doen klinken. Wat, naast de eterische timbres op dit koncert evenzeer zal ontroeren, is het vlekkeloze samenspel en de discipline die het ensemble aan de dag legt. De afgelopen jaren waren ze al vaker en telkens met groot sukses te gast bij Logos. Wie ten volle van hun koreografie wil genieten, kan best plaatsnemen op het balkon van onze koncertzaal.

Stephen Scott (Oregon, 1944) ziet, naast Guillaume de Machaut en de polyritmiek van Centraal Afrika, voornamelijk het minimalisme van Steve Reich en Terry Riley als zijn voornaamste invloeden. Hij studeerde kompositie aan de universiteit van Oregon bij Homer Keller en aan de Brown University bij Gerald Shapiro en Paul Nelson. Vanaf 1970 begon hij verre reizen te ondernemen om de Afrikaanse muziek in onder meer Ghana, Tanzania en Zimbabwe te bestuderen. Later werd hij composer in residence aan onder meer The Evergreen State College en visiting composer bij Eastman School of Music, Aspen Music School, New England Conservatory en Princeton University. Het grootste deel van zijn oeuvre met het Bowed Piano Ensemble werd opgenomen en uitgegeven bij New Albion Records (www.newalbion.com). De londense filmmaker Peter Savage heeft recent Beyond the Keyboard, een dokumentaire over zijn leven, werk en artistieke vizie gemaakt. Vandaag de dag doceert Scott kompositie aan het Colorado College, waar hij ook de leden voor zijn Bowed Piano Ensemble rekruteert.

Sopraan Victoria Hansen is sedert 2000 verbonden aan de fakulteit van het Colorado College als hoofddocent stemvorming en zang. Vóór deze substantiële karrièrewissel had ze al een uitgebreid palmares in de operawereld bijeengezongen (Gianni Schicchi, La Traviata, Boris Godunov, Semele, Dido and Aeneas en Noye’s Fludde). Ook recital en muziekteater zijn haar niet vreemd: recent zong ze nog mee in The Threepenny Opera. Ze is nauw betrokken bij kreaties van vokale stukken van haar kollega's in het Colorado College, maar haar favoriete begeleidingsband is en blijft The Bowed Piano Ensemble, waarmee ze al ettelijke toernees ondernam doorheen de VS en Europa.

Bowed Piano Ensemble zijn: Joseph Beach, Stephanie Brink, David Cummings, Vincent Gumlich, Neil Hesse, Tabitha Hrynick, Thomas Johnson, Jesse Morris, Stephen Scott en Courtney Winn.

New York Drones (2006) werd speciaal voor Steve Reich's zeventigste verjaardag geschreven. Het is eigenlijk een dronestuk voor inside piano waarin (toch wat ongebruikelijk in de repetitieve- of drone scene) vrij veel melodische ontwikeling, modulaties en maat- en tempowisselingen voorkomen.

Vocalise on 'In a Silent Way' (2001) is gebazeerd op een tekstloze melodie van jazzpianist Joe Zawinul. In de openingssektie zingt de sopraan een rustige, ametrische vokalise van die melodie, begeleid door drones en aangehouden akkoorden van het ensemble, maar al snel worden deze funkties omgewisseld, wanneer het ensemble de melodie overneemt en de sopraan hen begeleidt. Als de melodie voor de derde maal weerklinkt, speelt het ensemble daar een polyritmische diskant van getokkelde snaren tegen, in de maat van 12/8.

Excerpts from Paisajes Audibles / Sounding Landscapes (2002), geschreven in opdracht van het Other Minds Festival, is een driedelige liedcyclus gebazeerd op landschapsimpressies die Scott opdeed tijdens een verblijf in Lanzarote, het meest oostelijke van de Canarische eilanden. Hij maakte er kennis met de schilder-fotograaf Ildefonso Aguilar, die het eiland in een reeks evokatieve, sfeervolle beelden (Paisajes Audibles) vastlegde. Scott komponeerde er al even sfeervolle muziek bij, op tekstfragmenten van auteurs als Plato, Federico Garcia Lorca en Agustín Espinosa die op hun beurt allen over de relatie mens-omgeving schreven en hoe die elkaar beïnvloeden.

Aurora Ficta (2008) is Scott's meest recente werk voor het Bowed Piano Ensemble. Het is eigenlijk een symfonisch gedicht dat een bijzonder kosmologisch fenomeen beschrijft dat bij primitieve volkeren bekend stond als 'false dawn'. Deze 'schijnzonsopgang' ontstaat wanneer licht van de opkomende zon reflekteert op minuskule partikels kosmisch stof. Voor het tekstmateriaal ging Scott ditmaal te leen bij de Rubaiyat vvan Omar Khayyam (c. 1120), een Perzisch middeleeuws dichter die het fenomeen indertijd in 200 kwatrijnen optekende.

When false dawn streaks the east with cold, gray line
Pour in your cups the pure blood of the vine
The truth, they say, tastes bitter in the mouth
This is a token that the "Truth" is wine

Vertaling: E. H. Whinfield