Koncertberichten

Het interbellum (de periode tussen de beide wereldoorlogen die de eerste helft van de afgelopen eeuw markeerde) kende een enorme opstoot van allerhande vernieuwende kultuurstromingen. Nadat het internationale wapengeweld door het verdrag van Versailles (voor even toch) tot zwijgen was gebracht, zorgde de wederopbouw in Europa voor een paroxysme aan nieuwe stijlen, genres en stromingen in de internationale kunstwereld, en daar wordt in deze <M&M> - editie uitvoerig hulde aan gebracht.

In West-Europa deden futurisme, dadaïsme en surrealisme de kunstwereld op hun grondvesten daveren (met pioniers van het eerste uur als Hugo Ball, Tristan Tzara, Marcel Duchamp, Man Ray, Salvador Dali en André Breton) terwijl de Verenigde Staten op dat ogenblik kreunden onder de Drooglegging, Al Capone's maffiapolitiek en de nietsontziende beurskrach van Wall Street.

'Le Group des Six' in Frankrijk (met o.a. Milhaud, Honegger en Poulenc) legde de nadruk op de (op dat moment behoorlijk verfrissende) neoklassieke en objektieve benadering van muziek; zij verwierpen elke zweem van Wagneriaanse patos en kozen voor zakelijke, transparante en in de eerste plaats genregetrouwe muziek. Ook Erik Satie, door velen bestempeld als bezieler van 'Les Six' en met zijn hele persoon en muziek de Parijse bohémiennerie belichamend, komt aan bod met zijn sfeervolle Gnossiennes en Morceaux en Forme de Poire.

Het interbellum was tevens de glorietijd van de ballroom dances zoals wals, tango, charleston, foxtrot en quickstep. Nieuwe modetrends deden pijlsnel hun intrede en bulderden hun hang naar vernieuwing en bevrijding uit, vandaar dat een segment van deze periode meteen ook de luisterrijke bijnaam Roaring Twenties meekreeg. Zo mag men zich deze keer verwachten aan orkestraties van salo(o)ntango's waarin de gloriejaren van de eerste industrieel vervaardigde pianola's herdacht worden, met in de hoofdrol onze eigenste, nog steeds springlevende Player Piano.

Naast al het optimistische geweld was er in Duitsland en Oostenrijk niet zo veel om te vieren. In Oostenrijk deed de Tweede Weense school op datzelfde ogenblik verwoede pogingen om de Duitse muziek via dodekafonie vanaf haar platgegooide grondvesten terug op te bouwen. Maar naast deze vernieuwende druppels op een hete plaat, bleef het nostalgische Deutschlandlied bestaan dat als genre indertijd ruimschoots werd bedreven door Hanns Eisler, Paul Dessau en Hans-Dieter Hosalla, en dat naar het einde van het interbellum toe onder de noemer Entartete Musik werd gekatalogeerd.
Meest memorabel lichtpunt voor deze tijd in Duitsland is uiteraard de arbeidereske retoriek en de kabaretsongs van Kurt Weill's en Bertholt Brecht's befaamde Dreigroschenoper, waaruit we reeds enkele liederen hebben georkestreerd en die we - al dan niet met zang - zullen presenteren. Samengevat, deze 'Interbellum - editie' wordt een letterlijk en figuurlijk historisch event, wellicht gekruid met enige nostalgie!

Wij hopen u dan ook allen in groten getale te mogen verwelkomen.

• Isländisches Praeludium nr. 1
• Duo for paper and piano
• Collage
• A few lines for cello...

Tijdens haar studies 'visuele kunsten' aan het Sint-Lukas van Gent, raakte Hallveig Ágústsdóttir (°1976) geïnteresseerd in de kombinatie van visuele kunst en muziek. Deze interesse vertaalde zich op heel uiteenlopende manieren: tekeningen ('sound drawings') die ook een partituur zijn, een fotoreeks 'music chords' waarbij knikkers en hun schaduw doen denken aan een grillige partituur, audio-visuele improvisaties met muzikanten, grafische partituren en elektro-akoestische muziekstukken.
'Isländisches Praeludium nr.1' is een performance die op dit koncert gespeeld wordt en waarbij het tekenen en schilderen onmiddellijk beïnvloed wordt door de muziek en omgekeerd. Agustsdottir reageert al tekenend op wat de muzikant Marco Mazzini improviseert en die laat zich op zijn beurt leiden door het grafische resultaat.
Papier is een materiaal dat zowel beeldende als klankkunstenaars vaak gebruiken en in het 'Duo for paper and piano' wordt geëxperimenteerd met de klank van dit materiaal (afzonderlijk maar ook in de piano) en met de visuele kwaliteiten ervan. Dit laatste door video beelden te maken tijdens de performance. Video neemt een belangrijke plaats in in haar recente werk. 'Collage' (Composition for Bass Clarinet) en 'a few lines for cello...' zijn video's waarin uitvoeringen van (nagenoeg identieke) muziekwerken boven elkaar geplaatst worden zodat kleine variaties en verschuivingen zowel hoor- als zichtbaar worden. Behalve de vermelde videowerken zal op dit koncert ook een nieuw werk voor viool (Marieke Berendsen) en live video te zien zijn.

Hallveig Ágústsdóttir volgt momenteel een postgraduaat opleiding in kunst, design en media aan Sint-Lukas in Brussel. Haar muziekwerken werden o.a. uitgevoerd door het Thelema Trio en zij was ook te gast op het 'underground/ sound & vision' project georganiseerd door Warp in Sint-Niklaas.

Twee muzikanten staan deze avond op het podium Marco Mazzini (klarinetten) en Marieke Berendsen (viool). Marco Mazzini speelt o.a. in het Thelema Trio (waarmee hij verschillende koncertreizen in Noord- en Zuid-Amerika ondernam) en in het 'Ostrava International Orchestra' (een orkest uit Tsjechië waarmee hij komposities van Stockhausen, Xenakis, Ligeti, Nono en Cage speelde). Zelf afkomstig van Peru is hij ook een aktief bezieler van de hedendaagse muziek uit die kontreien: hij stichtte o.a. Duo Dicto, een duo dat voornamelijk werken van levende Zuid-Amerikaanse komponisten speelt en het Kinsa Trio dat gespecialiseerd is in Peruaanse muziek.
Marieke Berendsen volgt een master na master programma met specialisatie hedendaagse muziek bij George van Dam (konservatorium Gent) en was te horen in projekten van ensembles als Champ d' Action, Ictus en het Spectra ensemble. Ze is ook aktief in eigen initiatieven zoals Undercurrent, een kwintet dat zich richt op hedendaagse muziek in een interdisciplinaire kontekst en het Cluster Klankcollectief dat zich richt op de samenwerking tussen jonge musici en komponisten.

• Chiffre IV - W. Rihm
• Dans l'eau du songe - B. Vanhecke
• Allegro sostenuto - H. Lachenmann'

Het kolossale 'Allegro sostenuto' (1986/88) van Helmut Lachenmann (°1935) bevat zowat alle klankmogelijkheden die je je in deze bezetting kan voorstellen en moedigt de muzikanten aan hun instrument op doorgedreven alternatieve wijze te bespelen. Lachenmann toont met dit werk aan dat hij met beide voeten in de Duitse traditie staat en tegelijkertijd het pad effent voor het experiment. Door de uitzonderlijk hoge moeilijkheidsgraad qua samenspel en sonore vormgeving wordt dit werk zeer zelden gespeeld. Tot dusver heeft alleen het Collectief dit werk op het programma in ons land.
De 'sostenuto' in de titel refereert naar de centrale rol die resonantie speelt in dit werk. Net als in 'Ausklang' voor piano en orkest dat hij een jaar vroeger schreef, speelt Lachenmann op overtuigende wijze met de overgang van korte tonen en klanken in aangehouden tonen en met de desintegratie van galm in korte klanken en ruis.

Het programma wordt aangevuld met 'Chiffre IV' (1983) van Wolfgang Rihm (°1952), een werk waarin de soberdere en meer gebalde stijl van deze komponist in de jaren '80 duidelijk hoorbaar is.

Tenslotte speelt het Collectief een aan hen opgedragen kompositie van Bart Vanhecke (°1964). Hierin ontstaat een mengeling van de klankkleuren van basklarinet, cello en piano, van hun donkere diepe register tot de huilende klanken van hun hoge register. Het stuk is strikt serieel gestruktureerd aan de hand van een kromatische intervalgroepreeks.
De titel komt uit een strofe van het gedicht "Reflets" van Maurice Maeterlinck:

"Les fleurs s'effeuillent une à une
Sur le reflet du firmament
Pour descendre éternellement
Dans l'eau du songe et dans la lune"