Toetkuip en Klankboot - een openlucht duet

Beide projekten , KLANKBOOT en TOETKUIP zijn ontworpen en gebouwd voor gebruik in open lucht , op publieke plaatsen.

1. TOETKUIP werd gebouwd voor stoeten en beleefde zijn premiere in de openingsstoet van de Gentse Feesten op 18 juli 1987. Een antieke gegalvaniseerde badkuip wordt op een speciaal ontworpen en gelast driehoekig rijtuig gemonteerd. In de kuip worden 24 persluchtklaksons van autos en vrachtwagens , politie en brandweer , met onderling verschillende en stembare toonhoogtes gemonteerd, zodanig dat elke klakson 1 tot 2cm. onder water steekt. Een sterke kompressor met elektronische besturing staat in voor de noodzakelijke perslucht voor de klaksons. Het schakelen van de elektrische persluchtventielen gebeurde in de oorspronkelijke versie door een voor dit doel omgebouwde Epson HX-20 laptop komputer . Het programma voor deze komputer vormt de originele "Toetkuip"-partituur. Bij de heruitvoering zo'n tiental jaren later bleek de HX20 het evenwel te laten afweten, zodat hij werd vervangen door een Basic Stamp controller, waarop een overigens identiek programma loopt. Nog later, in2005, werd de besturing overgelaten aan een PIC microcontroller en werd meteen ook midi kontrole van het projekt geimplementeerd naast de manuele bespelingsmogelijkheid. De gehele elektrische installatie wordt gevoed uit een of meer heftruck akkus. De totale akkukapaciteit (140 Ah) laat toe TOETKUIP minstens vier uur zonder bijladen doorlopend te laten werken.

Het driehoekig en ook driewielig rijtuig is voorzien van een voetstuur op het voorwiel. De bestuurster -naakt of hooguit gekleed in bikini, o.m. omwille van het opspattend water uit de kuip- beschikt eveneens over een handrem om in geval van al te grote bergaf-versnelling, een minimale veiligheid te garanderen. Achter de kuip neemt plechtig de bespeler van de komputer, en dus van de muzikale produktie van toetkuip zelf plaats , terwijl helemaal achteraan twee personen via de duwrail en de treeplank het tuig traag schommelend voortbewegen, als betrof het een autoped. De klaksons moeten met de omtrek van hun paviljoen het waterroppervlak raken of er hooguit enkele millimeters in ondergedompeld zijn. Het waterpeil moet uiteraard aangepast worden met de toetkuip in rust en in een horizontale, waterpas, positie. Voor hjet legen van de kuip wordt een hevel gebruikt, aangezien de kuip niet voorzien is van een stop en afvoerbuis.

In woorden uitgedrukt, klinkt het zo'n beetje als een nest speenvarkens dat de keel wordt overgesneden. Op uitgesproken oneffen bestratingen (de voor Vlaanderen zo typische kasseistenen dus) is het waterverlies betrekkelijk groot zodat een voldoende voorraad bijvulwater moet meegenomen worden.

Het totale gewicht van het rijtuig komt daarmee op zo'n 400kg te liggen. Zonder water en bestuurders weegt Toetkuip ongeveer 170 kg.

tekeningen: Leonaar De Graeve

Download klankvoorbeeld (wav).

2. KLANKBOOT is naar akoestische werking niet fundamenteel verschillend van TOETKUIP, dat ook kan worden gezien als een eerste vingeroefening voor dit projekt. Hier echter worden vierentwintig zware klaksons en scheepshoorns gebruikt die hun perslucht krijgen hetzij vanuit een elektrisch aangedreven kompressor , hetzij van een mee te nemen voorraad samengeperste lucht in flessen. De sturing van de verschillende klaksons kan ook hier gebeuren via een komputer , maar ook een manuele bespeling is mogelijk en voorzien in het ontwerp. Deze bespeling gebeurt dan via elektrische of pneumatische gasventielen aangepast aan de gebruikte luchtdruk.

De klaksons in dit ontwerp vormen samen gemonteerd een akoestische reaktiemotor voor de boot waarop zij worden vastgemaakt. De klaksons bevinden zich immers ook hier met hun klankbeker onder water , zodat de uitgestoten klanken de boot voorwaarts zullen bewegen. De gehele besturing van de boot kan via geluiden gebeuren. Hoe luider de klaksons tot klinken worden gebracht, hoe sneller de boot vooruit komt. Hoge klaksons doen de boot naar rechts uitwijken , lage naar links.

Het was de bedoeling naar aanleiding van het LEF-festival (1987) een stukje van de Leie op deze wijze af te varen. Het klinkend resultaat kon zowel vanaf de kade als onder water worden beluisterd. Beide versies zijn trouwens muzikaal erg verschillend , hoewel de laatste gezien de verontreiniging van deze waterloop niet direkt erg gezond is... Niettemin overwogen we voor de gelegenheid snorkels aan het publiek te huur aan te bieden langs de kade.

Beide projekten beleefden hun premiere in Gent , in de zomer van 1987. Uitvoerders waren Moniek Darge, Joris De Laet, Wim Belaen, Inge Kerkhove, Yves De Graeve, Guy De Bievre, Serge Verstockt en de auteur zelf. Hierbij enkele foto's van die gebeurtenis:

Vertrek van de optocht aan de Kongostraat. Op de foto o.m. Karel Goeyvaerts, Joris De Laet, Georges Smits en de Logos medewerkers.

Klankboot met Godfried-Willem Raes en Joris de Laet.

Tuba duet vanop boot.
In 1995 werd <Toet boot> opnieuw te water gelaten in de kasteelvijver van het kultureel centrum 'De Poort' in het Westvlaamse Zonnebeke. Toen werd de uitvoering verzekerd door Moniek Darge, Joachim Brackx, Johan Vercruysse en de auteur.

foto J.P.DUPLAN reseau POLYMACHINA

Toetkuip beleefde een nieuwe doop op 29 september 1996 , waar zij werd ingezet ter inzegening van het nieuwe stadhuis van de Vlaamse gemeente Wortegem-Petegem. Uitvoerders/medewerkers bij die feestelijke gelegenheid waren Moniek Darge, Francesca Verbauwhede, Valerie Bouckaert, Johan Vercruysse, Leonaar De Graeve, Marc Maes, Karin Defleyt, Godfried-Willem Raes. In 1998 werd een bedrijf in de straatopera 'Rooie Niki' voor de toetkuip voorbehouden. Daarin trad zij in duel met 'Le Grand Coucou'. (cfr. link...). De uitvoerders waren Christel Goorts, Leonaar De Graeve, Valerie Bouckaert en David Baeck.

In de maand september, 1999 trok de Toetkuip door de straten van de wijk Sluizeken Muide te Gent. Animatoren waren Moniek Darge, Joachim Brackx, Godfried-Willem Raes en Sarah Peeters.

Op 1 mei 2002 werd Toetkuip opnieuw bovengehaald in het kader van een 1 mei aktie tegen het geplande muziekforum van Gerard Mortier. Medewerkers waren bij die gelegenheid: Moniek Darge, Leonaar De Graeve, Kristof Lauwers, Hans Roels, Kris De Baerdemacker, Bert Vandekerckhove en Godfried-Willem Raes.

Op 21 en 22 september 2002 trok de Toetkuip naar het Franse Rijsel voor een niet onopgemerkte deelname aan het Kling Klang festival. Ze trok er, bespeeld door haar schepper, niet minder dan 1400 bezoekers...

In september 2004 vertegenwoordigde Toetkuip Stichting Logos op de Kultuurmarkt in het kader van Eau de Gand, en verbaasde er alweer duizenden bezoekers, Medewerkers waren Jaan Claeys, Nikita Chudjakov, Moniek Darge, Bert Vandekerckhove, Sebastian Bradt en Godfried-Willem Raes.

In 2005 onderging Toekuip een resem moderniseringen en verbeteringen en verhuisde hij voor zes maanden naar de Italiaanse stad Turijn, waar hij te zien was op een automobiel tentoonstelling... Pas in maart 2006 is Toetkuip weer beschikbaar...

Estetisch gezien sluiten beide projekten aan bij de triptiek 'Bellenorgel', 'Beltotem' en 'Beltelefoon' uit de jaren '70 en bij de robot 'Sirene' uit 1982: telkens gaat het hier immers over onmogelijke muziek omdat gebruik wordt gemaakt van klankmateriaal dat zich a priori niet leent tot abstrakt muzikale verwerking.

In 2018 haalden we Toetkuip opnieuw van stal ter gelegenheid van de festiviteiten rond het 50-jarig bestaan van Logos. De oorspronkelijke accu was evenwel aan vervanging toe... De rondrit met Toetkuip is voorzien voot 9 november 2018. Het projektteam bestaat bij deze gelegenheid uit Kristof Lauwers, Lara Van Wynsberghe, Mattias Parent, Moniek Darge en Godfried-Willem Raes.

De KLANKBOOT is ontworpen en gebouwd voor gebruik in open lucht, op publieke waterwegen. Zoals de titel van het projekt zelf suggereert is het een vaartuigje dat geluid produceert. Maar het heeft meer om handen. In teorie is het een bootje dat zich voortbeweegt op eigen klanken-kracht. Muziek als reaktiemotor dus... We schrijven wel 'in teorie', want een dergelijke muziekmotor is tergend traag. Het vaartuig beweegt zich voort, aan een snelheid van ongeveer een meter per minuut. Bepaald niet snel. Ook 'muziek' dienen we met een korreltje zout op te vatten, want het sonoor resultaat klinkt zo'n beetje als een nest speenvarkens dat de keel wordt overgesneden.

Klankboot is uitgerust met vierentwintig zware klaksons en scheepshoorns die hun perslucht krijgen hetzij vanuit een of meerdere elektrisch aangedreven kompressoren , hetzij van een mee te nemen voorraad samengeperste lucht in flessen. De sturing van de verschillende klaksons kan gebeuren via een komputer, maar ook een manuele bespeling is mogelijk en voorzien in het ontwerp. Deze bespeling gebeurt via elektrische of pneumatische gasventielen aangepast aan de gebruikte luchtdruk.

De klaksons zijn op drie van de vier zijden van het vaartuigje bevestigd en zitten met hun toeters onder het wateroppervlak. Via een eenvoudig handklavier kiest men welke kombinatie klaxons geaktiveerd wordt. Zo bepaalt de speler niet alleen welke muziek er zal kinken, maar ook of de boot al dan niet zal zwenken en in welke richting hij dat zal doen.

De klaksons van klankboot vormen aldus samen gemonteerd een akoestische reaktiemotor voor de boot waarop zij worden vastgemaakt. Daar de klaksons zich met hun klankbeker onder water bevinden, duwen de uitgestoten klanken de boot voorwaarts. De gehele besturing van de boot kan via geluiden gebeuren. Hoe luider de klaksons tot klinken worden gebracht , hoe sneller de boot vooruit komt. Hoge klaksons doen de boot naar rechts uitwijken , lage naar links.

Geef toe, een niet met uitlaatgassen polluerende reaktiemotor, hoewel we de geluidssterke ervan niet totaal mogen vrijpleiten...

Klankboot beleefde zijn premiere in de zomer van 1987 op de Gentse Leie en kreeg bij die gelegenheid het voorrecht frontpaginanieuws te zijn van De Standaard.

1.- Toetkuip: control circuits changed 28.09.1996 : Epson HX20 -LCD display broken (too aged...). Changing the dead NiCad's did'nt help. Binary keyboard made: d0-d7 - orange key functions as Strobe. The switch LED's display the inverted binary number that will be output when the strobe key is pressed. The keyboard-print should be fed with 5Volts. The output of the parallel input latch board is ground referenced +12Volts. These 8 output voltages are used to feed the car relais on the toetkuip sculpture. The on board 5V regulator can be used to feed the keyboard print as well. The schematics for the latch board can be found in the hardware documentation for <HEX>.

5.- 10-14.10.2005: Central electric compressor mounted. Solenoid valves with manifolds used to control the horns.

31.10.2018: Toetkuip volledig nagezien. Blijkt o.k. op een aantal niet aansprekende claxons na. De oorspronkelijke accu is aan vervanging toe.

Back to Logos Projects Page	Back to Logos Home Page
To Godfried-Willem Raes homepage	Booking via email…