Uit: Het Belang van Limburg, 5 mei 2003, p.43.

Auteur: Christof RUTTEN

"Robots

kunnen enorm ontroeren"

GENT Hij schrijft muziek die geen mens ooit zal kunnen spelen, wegens veel te snel en té perfect. Maar zijn robots kunnen het tempo en de moeilijkheidsgraad wel aan. Godfried-Willem Raes (52) uit Gent maakt machines die niet alleen muziek kunnen spelen, maar zelfs kunnen improviseren. "Wir sind die Roboter" van Kraftwerk helemaal letterlijk dus.

Godfried-Willem Raes bouwt muzikale machines met menselijke trekjes

Zijn studies noemt hij een "wat raar verhaal", maar desalniettemin is zijn studiepalmares indrukwekkend. Godfried-Willem Raes is naast filosoof ook musicoloog en een begenadigd pianist. Als kind raakte hij al begeesterd door elektronica. Niet verwonderlijk dus dat hij tegenwoordig zelf zijn muzikale robots in elkaar knutselt. Een moeizaam proces, want voor één robot heeft hij zes maanden tot zelfs twee jaar nodig om hem te voltooien. En dan geeft hij ze ook futuristische, muzikale namen als Klung, Autosax en Vibi.

Prehistorie

Godfried-Willem Raes staat aan het hoofd van de vakgroep Compositie in het Conservatorium van Gent, de plek waar men hem ooit buitensmeet omdat hij geen bestaande muziek meer wilde spelen. "Het is toch vreemd dat je nieuwe muziek moet maken met instrumenten die als het ware uit de prehistorie stammen? Ik heb niks tegen een viool, maar het instrument is niet evident als je nieuwe muziek wil maken. En waarom zouden studenten aan een conservatorium geen nieuwe muziek maken? Op een kunstschool word je toch ook verondersteld om zelf met een nieuw schilderij voor de dag te komen?"

Na een wind van vernieuwing op het Gentse conservatorium keerde Godfried-Willem Raes terug naar zijn voormalige werkstek. "Ik werk graag met studenten, maar ik leg de nadruk op experimenteren. Ze beseffen dat ze met mij niet de Koningin Elisabethwedstrijd zullen winnen."

Draaiorgel

Regelmatig geven hij, zijn robots en de mensen van de door hem opgerichte Stichting Logos concerten. Al in de jaren '60 en '70 begon hij met het bouwen van robots. Maar zijn 18 laatste exemplaren zagen allemaal het daglicht in het laatste decennium. Hij benadrukt dat hij robots maakt, geen automaten. "In de 19de eeuw hadden ze al automaten. Een draaiorgel bijvoorbeeld: steek er een rol in, en het ding speelt muziek. Een robot is in staat om de werkelijkheid rond hem te ervaren. Tot op een bepaald niveau vertoont een robot menselijk gedrag."

Blues

"Muziek is eigenlijk motoriek: je gebruikt je lichaam om muziek te spelen. Telkens als we een ander instrument willen leren bespelen, kost dat veel tijd en moeite omdat we onze motoriek opnieuw moeten aanpassen. Waarom niet zoeken naar een elektronische oplossing? De robots die ik maak, leren dus effectief bij. Met sonar en radar kijken ze naar de motoriek van mensen en reageren daar dan op. Improviseren? Zeker weten, dat kunnen ze ook. De enige vereiste is dat ze al wat kennis hebben. En je moet ze wat trainen. Je kan niet zomaar tegen ze zeggen, ‘speel eens even een bluesje’."

Bach voor de grap

Godfried heeft zijn robots als keertje werk van Bach laten uitvoeren. "Maar dat was voor de grap," zegt hij. "Daar zijn ze niet voor gemaakt. Er zijn genoeg mensen die Bach kunnen spelen. De robots heb ik gemaakt om muziek te spelen die de mens te boven gaat. Als mensen een concert geven, moet er maanden lang geoefend worden om juist samen te kunnen spelen. En zelfs dan is het nog niet perfect. Robots kunnen dat daarentegen wel."

Maar is het dan niet het imperfecte, en dus het menselijke dat muziek net zoveel emotie bezorgt? "Volledig mee eens. Maar ook robots kennen grenzen. Op een bepaald moment bereiken ook zij hun limiet en dat is het moment dat ze enorm ontroeren. Net dan zie je het menselijke in de robot."

Vijandelijkheid

De ideeën van Godfried-Willem Raes kunnen echter nog altijd niet iedereen bekoren. "OP Klara zal je de muziek niet horen. Ik voel veel vijandelijkheid. Die Raes is zo eentje die de mens wil uitschakelen, zeggen ze dan. Onzin. Niks is zo menselijk als een machine. De mens maakt machines net naar zijn beeld en stop er zijn eigenschappen en dus ook zijn beperkingen in."

Maar dat ontmoedigt deze excentrieke muzikant niet. "Ik zou graag 35 robots willen bouwen om zo alle muziekklanken te kunnen produceren." Zelf een kijkje nemen kan al op 8 mei in Gent als zijn robots concerteren.

Christof RUTTEN

Meer info en concertdata: www.logosfoundation.org

Godfried-Willem Raes bij zijn robots: “Niks is zo menselijk als een machine.”

Foto’s: Guy OOSTERLINCK