Dudafoon
Collectie Stichting Logos
Titel Dudafoon
Productie Gebouwd door Godfried-Willem Raes te Gent
Datering 1976
Afmetingen H x B x L: 210 x 52 x 110
Classificatie Categorie 6 (511 en 513 en 521)
Inventarisnummer LOGOS1976.02
Beschrijving van het instrument
Het experimentele muziekinstrument Dudafoon is gebouwd in en rond een massief houten rode kist die los op een metalen kruisstatief is geplaatst. Op de niet geverfde bovenkant van de kist is aan de rechterkant een fietswiel op een vork geplaatst. De naam van het instrument gaat terug op de DAdaïst Marcel DUchamp die in één van zijn kunstwerken ook een fietswiel gebruikte. Twee metalen beugels die op de vork van het wiel zijn geklemd, houden telkens een pick-up vast. Deze zijn vlakbij de ijzeren spaken van het wiel gepositioneerd zodat de bewegingen in het magnetisch veld (bijvoorbeeld het draaiende wiel) worden opgepikt. Tussen twee van de spaken is ter hoogte van de hoogste pick-up een klein veertje gespannen. De pick-ups zijn via een spiraalsnoer met twee DIN-pluggen met de connectoren in het bovenblad verbonden.
Links van het fietswiel zijn op het bovenblad volgende kankobjecten vast gemaakt: een ijzeren schaalbel, een draaiend haakje, een gongveer, een spiraalveer met schaalbel, een rechtopstaand boomvormig ornament met metalen bolletjes, twee kastmagneetjes en een lange trekveer tussen vijzen. Deze objecten worden versterkt met een contactmicrofoon die onderaan het bovenblad is bevestigd. Daarnaast zijn ter hoogte van het midden van de lange zijde twee magnetische pick-ups met epoxihars in het hout ingewerkt. Deze versterken de gongveer en beide uitersten van de lange trekveer. In de linker bovenhoek van het bovenblad (gezien vanuit het oogpunt van de bespeler) zien we de connectoren voor 12- en 15-voltvoeding op batterijen. Deze aansluitingen zijn inmiddels overbodig en vervangen door een interne voeding waarvan de connector (220V) links onderaan opzij in de kist aan de kant van de bespeler zichtbaar is. In de rechterbovenhoek van het bovenblad bevindt zich een uitgang (vrouwelijke DIN-connector) die ook externe versterking mogelijk maakt. Op de smalle zijde aan de kant van het fietswiel zien we een zwarte rooster waarachter de speaker van het instrument is gemonteerd.
Als we het bovenblad dat los op de kist ligt opheffen, zien we de elektronische schakelingen. Op de bodem vlakbij de voedingsconnector zien we de pcb met de 12- en 15 volt voeding. Deze zijn verbonden met de connectoren in het bovenblad. De 12-volt voeding voedt de mengschakeling (onderdelenkit) waarop de vier magnetische pick-ups zijn aangesloten. De twee pick-ups van het fietswiel zijn met een mannelijke jack (TS, 6,3 mm) op kanaal drie en vier aangesloten. Tussen de pick-ups en het mengpaneel is telkens een audiotransfo geschakeld (naast de ronde sikkel van het fietswiel). Kanaal één en twee van de mixer zijn rechtsreeks verbonden met de pick-ups die de trillingen van de veer en de veergong oppikken. Met de potmeters kan de volumeverhouding van de pick-ups worden aangepast. De contactmicrofoon die met een beugel op de onderkant van het bovenblad is bevestigd loopt naar een voorversterkertje met tranistor (15 volt) die haaks op de printplaat van de versterker (onderdelenkit, 15 volt) is gemonteerd en op zijn beurt met de luidspreker en uitgang is verbonden. Ook het signaal van het mengpaneel wordt via een potmeter naar de ingang van de versterker geleid. De elko’s op de lange soldeersteun fungeren als buffer voor de voeding. Zie ook elektrisch schema in bijlage.
Speelwijze, repertoire en inzet in producties
Dudafoon wordt als een fingerbox bespeeld. De klankobjecten en (de spaken van) het fietswiel worden gestreken, geslagen of getokkeld met de vingers. De pick-ups maken ook het draaien van het wiel hoorbaar. Het instrument werd gebruikt in improvisaties en repertoire van de Logosgroep.
Eerste performance van Dudafoon vond plaats in het Stedelijk Museum Amsterdam in 1976. Ook bijvoorbeeld in ’t Hoogt te Utrecht in 1979 werd Dudafoon gepresenteerd (Claxon-geluid festival samen met Richard Teitelbaum, Michel Waisviz, Hugh Davies, Maarten Van Regteren Altena)
Opbouw van het instrument/installatie
Het instrument wordt ingeschakeld door de stroomkabel in de voedingsconnector te steken. Eventueel kan het instrument worden versterkt door de uitgang op een mengpaneel of versterker aan te sluiten.
Inscripties
Geen
Staat van het instrument
In werkende staat. Wel veel brom en ruis.
Historiek van het instrument
De oorspronkelijke Dudafoon (1972?) bestond enkel uit de kist met het daarop gemonteerde fietswiel (zie tekening in bijlage). Tussen 1976 en 1979 werden de pick-ups, contactmicrofoon en versterking toegevoegd. Het boomvormige ornament met de metalen bolletjes dateert van later. In 2015 werd een nieuwe voeding ingebouwd. Deze verving de batterijen die via de connectoren op het bovenblad werden aangesloten.
Problematieken
Brom en ruis. Magnetische pick-ups hebben heel wat van hun magnetisme verloren.
Media
Afbeeldingen
pdf-bestanden
Audio
LP7002B.4
Junks IV
Tags
veer pick-up duimpiano fietswiel gongveer tokkelen ingebouwde-versterker strijken slaan bel