Recensie: Lukas Ligeti

Ik moet bekennen dat Lukas Ligeti's muziek bij een eerste luisterbeurt een vrij chaotische en richtingloze indruk maakte. Eigenlijk vond ik het ronduit moeilijk te beluisteren. Jawel, ik pleit schuldig aan het misbruik van deze woorden na de cd's Afrikan Machinery en Mystery System er niet zonder kleerscheuren te hebben doorgedraaid. Toch blijft deze vraag door het hoofd spoken: hoe doet hij het toch met dat ene instrument, die illustere Marimba Lumina? Want ja, op zijn cd's staat louter 's mans naam als uitvoerder vermeld, terwijl je toch moeilijk naast de orkestrale, dichte samenklank, het shiftenwerk van verschillende tonale patronen, de polyritmiek en de veelgelaagde samples kan luisteren. Men moet voorts niet hopen op een voortzetting van zijn vader's estetiek uit de tweede helft van de vorige eeuw: het is een volstrekt eigen weg die Lukas bewandelt. Met als resultaat muziek die niet voor een gat te vangen is. Kaleidoskopisch, bijkans.

Op 24 November werden dan toch eindelijk een paar vraagtekens de nek omgewrongen. Want Ligeti was zo vriendelijk om tussen de stukken door niet alleen een korte toelichting te geven, ook over zijn voornaamste medium van de afgelopen jaren (hij is dan wel drummer van opleiding, the noble art of malletry gaat hem vlekkeloos af) vertelde hij breeduit. Dat alles to the point en ongespeend van een kwinkslag hier en daar - het zal in de familie zitten.

Zo kwamen we te weten dat de door Don Buchla ontworpen en in 30 à 40 eksemplaren geproduceerde Marimba Lumina bestaat uit 1) een midigestuurde interface en 2) een ingebouwde synthesizer. Die is op zich verbonden met een laptop die voorziet in een library van samples die met een tik op de Marimba Lumina kunnen getriggerd worden. De 'staven' van het instrument (in dit geval dus tot twee dimensies gereduseerde staven) fungeren als 'touchpads' die met de stokken bediend worden. Elke stok bevat een magnetiseerbaar spoeltje om de overeenkomstige staaf mee te aktiveren. Door het magnetisch veld hoeft de staaf niet eens aangeraakt te worden: het instrument is gevoelig en gesofistikeerd genoeg en kan voorgeprogrammeerd worden om stoksnelheid, slagrichting en -kracht te herkennen. Ook de stemming kan vooraf ingesteld en als een preset opgeslagen worden. Voor wie het koncert van op het balkon volgde, was Ligeti's werkwijze des te overzichtelijker: snelheid of dynamiek, het valt allemaal te regelen met een simpele stokstreek.

Algehele impressie van de muziek zelf dan: al is zijn estetiek hier en daar nogal poppy, Ligeti houdt van begin tot einde een knappe spanningsboog vast en zweept vaak moeiteloos op. De openers Great Circles Tune 1&2 komen aanvankelijk chaotisch over, met de ene sample die op de andere gestapeld wordt, maar het went snel. Het wordt tevens duidelijk dat Ligeti niet zomaar geluidjes kombineert, maar doelbewust dié klanken selekteert die op zijn betoog van toepassing zijn. Akanvironment vind ik kwa klank het meest verleidelijk: het stuk bestaat uit samples van alarmsystemen die hij heeft opgenomen tijdens een verblijf in Johannesburg en Kaapstad. Met zijn meeslepende melodieën en de kwazi tijdloze feel durf ik hiervoor toch even de woorden 'onbeschrijflijk' en 'mooi' gebruiken. Maze of Clouds viel me als semi-koncerto dan weer tegen: de langdradigheid en het hoge Philip Glass-gehalte waren er teveel aan.

Entering: Perceiving Masks is tenslotte een waardige afsluiter van deze avond. Al begint het stuk vrij bombastisch (of wat had u anders van een uitzinnig samplekoor verwacht), het evolueert al snel naar een jumpy vraag- en antwoordspel van een one man band met zichzelf en blinkt uit door de ronduit geweldige opbouw. Konklusie: gewogen en goed bevonden. Moge Ligeti Jr. met sukses zijn kaleidoskopische pad blijven bewandelen.

Tekst & foto's: Sebastian Bradt