Koncertberichten

Er valt heel wat te vertellen over 'de negen'; dit ogenschijnlijk simpele getal hangt beladen met allerhande (muzikale) symboliek. Als we het allemaal op een rij zouden zetten wordt het een hele boterham, dus laten we ons bij wijze van inleiding tot enkele verrassende weetjes beperken.

Als het hoogste enkelvoudige cijfer in het decimale talstelsel symboliseert negen de volledigheid in het Bahá'í-geloof. Bovendien heeft het woord Bahá' in de Abjadnotatie een waarde van 9 en een negenpuntige ster wordt gebruikt om de religie in zijn geheel te symboliseren. In het oude Egypte was de 'Enneade' de verzamelnaam voor de negen egyptische goden. Uit de griekse mytologie leren we dan weer dat Apollo negen muzen als dochters had, en in de Kaballa staat de negen symbool voor de baarmoeder (tenslotte heeft het voor ons allen een negental maanden geduurd eer we het levenslicht zagen).

In het kristendom spreken we van negen engelenkoren. In het hindoeisme wordt, net als in het Bahá'í-geloof, de negen beschouwd als een vorm van volmaaktheid en perfektie, een goddelijk nummer dat de eerste cyclus van het decimale systeem afsluit. Bij boeddhistische ceremonieën zijn doorgaans negen monniken betrokken. En lijken de Yin & Yang uit het taoïsme geen twee elkaar perfekt aanvullende, onophoudelijk roterende negens? In China is de negen het symbool van resistentie en langdurigheid, omdat het getal en het begrip op dezelfde manier uitgesproken worden. In Dante's Divina Commedia is dan weer sprake van negen cirkels van de hel. En vóór 2006, toen Pluto nog een normale en geen dwergplaneet in ons zonnestelsel was, telde dat zonnestelsel negen planeten.

Maar we gingen het over muziek hebben... In de klassieke muziek kennen we het eeuwenoude klisjee dat een komponist die negen symfonieën op zijn aktief heeft, binnen afzienbare tijd het loodje legt. Beethoven, die zijn tiende onvoltooid liet, was een schoolvoorbeeld hiervan. Franz Schubert noch Anton Bruckner waagden het een negende symfonie te schrijven. Gustav Mahler dacht het lot dan weer te ontlopen door het eerstvolgende stuk na zijn achtste symfonie Das Lied von der Erde te noemen, maar presteerde het om achteraf alsnog een negende te schrijven en ziedaar: zijn tiende symfonie bleef eveneens onvoltooid.

Op dit koncert echter iets heel anders dan klassieke muziek: de hoofdbrok wordt ingenomen door werk van Godfried-Willem Raes, die onder meer diens negende fuga, Fuge Nein, in een vernieuwde orkestratie presenteert. In zijn magnum opus TechnoFaustus, een work-in-progress waarvan regelmatig nieuwe hoofdstukken het levenslicht zien, speelt de Verneinung zoals die door Mefisto wordt gepredikt, een grote rol.

Op deze voorstelling volgt eveneens een hommage aan de onlangs op 90-jarige leeftijd overleden Merce Cunningham. Deze invloedrijke amerikaanse koreograaf en danser en persoonlijke vriend van John Cage, kapte eertijds met de klassieke dansregels en gaf in het kielzog van de vrije ekspressie het nonnarratieve en non-egotische in de moderne dans een stem. Komponist Tom Johnson, als geen ander gespecialiseerd in de telbaarheid van de kompositie, komt eveneens aan bod.

De vaste medewerkers van dienst zijn: Moniek Darge, Kristof Lauwers, Marian Deschryver en Yvan Vander Sanden, olv. Godfried - Willem Raes.

Reeds in 1987 staken vier artiesten uit verschillende artistieke disciplines de hoofden bijeen om tot een improvizatiestijl te komen die erg plaats-situatiegebonden was. Sedertdien vormen Mark Dijkstra (beeldend kunstenaar, performer en media-artiest), Petra Dubach (beweging), Mario van Horrik (geluid) en Tom Veeger (architekt en lichtontwerper) tesamen Antarctica.

Nadat ze aanvankelijk allerlei mogelijke kombinaties van de disciplines onderzochten en uitvoerden in de vorm van performances, lokatiegebonden projekten, tentoonstellingen, installaties en koncerten, volgde een periode waarin werk gerealizeerd werd op basis van vooral afspraken met betrekking tot strukturen en tijdsindelingen, die simultaan verbeeld werden.

Bij Logos wil de groep een nieuw experiment aangaan: een simultane improvizatie zonder strukturele afspraken; een opzet zoals gebruikelijk is in de geïmprovizeerde muziek, maar dan met inzet van alle door de groep gebruikte media: beeld, video, geluid, performance, beweging, objekten, enzovoort. Gezien de lange samenwerking van de leden belooft het een spannende gebeurtenis te worden; uitdagend voor de leden van dit merkwaardige kwartet en niet in het minst voor het publiek...

Nico Sall (1 februari 1982) studeerde piano aan de kunsthumaniora in Gent. Hierna volgde hij kompositie aan het konservatorium van Gent waar hij in 2006 zijn meestergraad behaalde. Hij kan terugblikken op een bescheiden, maar kompakt oeuvre. Hiertoe behoren onder meer Erscheinungsbilder: Bild nr. 1 voor strijktrio (2004), gekomponeerd voor de tentoonstelling Stippels & Pixels en Perspectives v.l voor basklarinet en trombone, gemaakt voor de workshop Laboratoire d’Écriture Musicale. In 2006 volgde MODULAR / element - series, een werk voor mobiele bezetting waarbij de uitvoerders niet samen mogen repeteren. Vaak liggen komplekse matematische en grafische konstrukties aan de basis van zijn stukken. Zelf spreekt hij over ‘tweedimensionele lijnkonstrukties’ waaraan een derde dimensie (de tijd) via de muziek wordt toegevoegd.

Een voorbeeld van een dergelijke opbouw vinden we terug in het strijkkwartet O. uit 2005, waarin de struktuur wordt bepaald door een spiraalvorm, een (schijnbaar) eindeloos terugkeren van dezelfde principes. Ook elliptische kurves die met hun aanzet, hoogtepunt en afbouw te vergelijken zijn met de klassieke boog van spanning en ontspanning, beïnvloeden als vizueel element sterk de retorische samenhang van zijn werk. Daarnaast speelt Sall ook graag met ruimtelijkheid. Hij verwijst naar het konstruktivisme van onder andere El Lissitzky waar hij grote bewondering voor heeft. Een voorbeeld hiervan valt op in Long Altitude Travelling uit 2006: in dit werk hoort bij het ensemble een sopraan die in een afgeschermde doorzichtige box moet zingen. Zo lijkt het alsof de stem van heel ver komt, hoorbaar maar toch afwezig. Tot slot is ook het gebruik van kwarttonen opvallend; mikrotonale verschuivingen zijn voor hem een belangrijk middel om beweging uit te drukken. Op de laatste editie van TRANSIT (STUK Leuven) werd Nico’s jongste strijkkwartet gecreëerd door het Danel Kwartet.
(Vrij naar Bart Verhoeven voor MATRIX)

Kontrabassist, improvizator en komponist Stefano Scodanibbio (Macerata (Italië), 1956) is geen onbekende op de grote europese festivals voor nieuwe muziek. Ook heel wat toonaangevende konservatoria kregen hem als docent kontrabas over de vloer: Rice University, Stanford University, Musikhochschule Stuttgart, Conservatoire de Paris, Conservatorio di Milano, enz. Vaak geeft hij uitgebreide, eendelige improvizaties op zijn instrument waarbij programmatische elementen (een verhaal of een scène bijvoorbeeld) een grote rol spelen. En dat doet hij in zijn gekende speelstijl: vlot, soepel en elegant. Als geen ander weet hij fijne, verrassende kleuren uit zijn logge instrument te toveren. Dit bewees hij al meermaals op onze eigenste koncertvloer.
Sylvano Bussotti, Franco Donatoni, Brian Ferneyhough, Fred Frith, Luigi Nono (“arco mobile à la Stefano Scodanibbio” meldt de partituur van Prometeo), Vinko Globokar, Salvatore Sciarrino en Iannis Xenakis zijn maar enkelen die speciaal werk voor hem schreven. Hij werkte voorts samen met Giacinto Scelsi, Rohan de Saram en Markus Stockhausen. Als komponist heeft hij zo'n vijftigtal stukken op zijn aktief staan waarvan het merendeel rond een uiterst virtuoze kontrabaspartij draait. In 2004 gaf hij de wereldkreatie van Luciano Berio's Sequenza XIVb (origineel is deze sequenza voor cello) in zijn eigen transkriptie voor kontrabas. In 1983 stichtte hij het nieuwe muziekfestival Rassegna di Nuova Musica, dat sinsdien jaarlijks plaatsvindt in Macerata en waar ook de Logos medewerkers enkele jaren terug met sukses op te gast waren.