Koncertberichten

• Claude Vivier - Quatuor à cordes (1968)
• Rozalie Hirs - Zenit, uur nul (2006 – geschreven in opdracht van het Zephyr Kwartet)
• Giacinto Scelsi - Quartet no. 3 (1963)
• Horatiu Radulescu - Quartet no. 6 practicing eternity (1993)

Centraal in dit programma staan meesterwerken van twee visionaire figuren van de hedendaagse muziek: Radulescu en Scelsi. De titel van dit koncert citeert een deel uit het fenomenale derde kwartet van Scelsi. In dit kwartet maakt de luisteraar een reis door de menselijke geest met al zijn emoties en gewaarwordingen. Scelsi appelleert aan onze diepste gevoelens: vertrekkend vanuit tederheid via konflikt en ambivalentie om te komen tot een hernieuwd inzicht (“I'âme se reveille”) en daarmee een gewaarwording van vrijheid onder voorbehoud, en tenslotte tot de ultieme vrijheid. Radulescu vindt inspiratie bij de Chinese wijsgeer Lao Tze. Zijn muziek is een wonderbaarlijke mengeling tussen barokke dansritmes en spektrale harmonieen. Niet voor beginners! Het koncert wordt geopend met een gloednieuw kwartet van de Nederlandse komponiste en dichteres Rozalie Hirs. Drie (behalve Scelsi) van de vier werken waren hoogstwaarschijnlijk nog niet eerder te horen in dit land.

Op een manier die ongebruikelijk is voor een komponist van zijn generatie maakte Giacinto Scelsi (1905-1982) veel van zijn muziek door middel van improvisatie waarbij hij op uiteenlopende instrumenten speelde, waaronder een ondiola- een elektronisch toetseninstrument dat mikrotonale intervallen kan spelen. Deze improvisaties werden opgenomen op band en vervolgens uitgeschreven. Het derde kwartet, uit 1963, ontstond op deze manier. Scelsi's programmatische motto’s bij de vijf delen laten er geen twijfel over bestaan dat het in deze muziek gaat om een zeer persoonlijke reis van de ziel door moeilijke tijden.

Horatio Radulescu (°1942) begon met zijn zeer eigenzinnige gebruik van harmonische spektra toen hij nog een student was in Roemenië in de jaren '60. Tot de eerste werken die hij voltooide nadat hij naar Parijs kwam in 1969 behoort Credo voor negen cello's, een vroeg voorbeeld van spektrale muziek, geschreven jaren voordat de term zelf was uitgevonden. In de decennia daarna heeft Radulescu zijn radikale kompositietechnieken steeds verder uitgewerkt. Zijn zesde kwartet, "practicing eternity", ontleent zijn titel aan de Tao te Ching van Lao Tze, een belangrijke inspiratiebron voor de komponist. Door een spektraal scordatura toe te passen (dat wil zeggen dat de snaren van de instrumenten anders gestemd worden, naar de boventonen van een lage D) schept Radulescu een wereld van verbluffende geluiden die klinken als een enorme viola da gamba met talloze snaren. De partijen van de spelers zijn verweven in uiteenlopende ritmische patronen, alsof het gaat om een nog niet eerder ontdekte barokke dansvorm.

De Franse Canadees Claude Vivier (°1948 – 1983) was een vriend van Radulescu en een komponist wiens muziek heel bekend is geworden na zijn voortijdige dood op vierendertigjarige leeftijd. Zijn “Quatuor à cordes” is een vroeg werk uit 1968, toen hij studeerde aan het Conservatoire in Montréal. De twee delen bevatten slechts vluchtige vooruitwijzingen naar de klankwereld van de latere Vivier. Het werk werd op een zomerfestival in Canada uitgevoerd in het jaar van ontstaan, en werd sindsdien niet meer gespeeld tot zijn "tweede première" door het Zephyr Kwartet in het Holland Festival van 2005.

Rozalie Hirs (°1965) schrijft zowel elektronische als instrumentale muziek die uitgevoerd werd door o.a. het Asko Ensemble (NL), Ensemble piano possibile (D) en het Ensemble Speculum Musicae (VS). Ze geeft ook performances met live elektronika en haar eigen stem. Haar kwartet Zenit, Uur Nul werd geschreven voor het Zephyr Quartet Amsterdam. Na een exuberant, dansachtig begin gaat het kwartet in de loop van zijn twaalf minuten door een keur van texturen en tempi. In dit stuk houdt Rozalie Hirs de "klassieke" periode van de spektrale muziek ergens in het achterhoofd; tegelijk is het stuk zeer van deze tijd, een duidelijk produkt van de eenentwintigste eeuw.
Na haar ingenieursstudies chemische technologie (aan de universiteit van Twente), studeerde ze zang en kompositie (bij Diderik Wagenaar, Clarence Barlow en Louis Andriessen) in Den Haag en daarna in New York bij Tristan Murail. Samen met het Nieuw Ensemble geeft ze ook een lessenreeks kompositie aan het konservatorium van Amsterdam.
Van Rozalie Hirs verschenen ook drie dichtbundels ("Locus", "Logos","Speling") bij uitgeverij Querido. Haar poëzie was daarnaast te lezen in literaire tijdschriften en anthologieën uit Duitsland, Nederland en Vlaanderen.

Het Zephyr Quartet Amsterdam (voorheen Zephyr Kwartet) werd in 1999 opgericht om resoluut voor de nieuwe muziek te kiezen. Het Nederlandse tijdschrift voor klassieke muziek “Luister” schreef onlangs: “Het Zephyr Kwartet staat al sinds enige jaren garant voor een avontuurlijke programmering en spel op zeer hoog niveau.”
Een typisch Zephyr koncert bevat zowel recent geschreven werk als muziek van gerenommeerde komponisten uit het moderne repertoire voor strijkkwartet: Cage, Scelsi, Nono, Rihm, Crumb, Kurtag, Reich, Ferneyhough en Sculthorpe. In de voorbije jaren speelde dit kwartet ook speciale programma’s met bvb live elektronika of een theremin-speler waarbij werken van Yannis Kyriakides, Kaija Saariaho, Barbara Ellison en Donnacha Dennehy uitgevoerd werden. Het Zephyr Quartet Amsterdam heeft kamermuziek op cd gezet voor de platenlabels NM Classics, Attacca en Composers Voice. Een opname van strijkkwartetten van de Roemeen Horatiu Radulescu voor het in Berlijn gevestigde label Edition RZ is in voorbereiding.
Het Zephyr Quartet Amsterdam heeft de afgelopen jaren ook nauw samengewerkt met beeldende kunstenaars, dansers, gamelan ensemble Multifoon en de popgroep Linked. In de zomers van 2004 en 2005 was Zephyr Quartet in residence tijdens de Dartington International Summer School in Engeland. Andere tournees leidden naar Italië, Duitsland en Australië waar vooral hun portretkoncert van de Canadese komponist Claude Vivier erg in de smaak viel. Jaarlijks is het Zephyr Quartet Amsterdam ook een van de prominente ensembles tijdens de Internationale Gaudeamus Muziekweek in Amsterdam, dan speelt het kwartet muziek van jonge komponisten uit de hele wereld.

Musici:
Barbara Lüneburg – viool
Jacob Plooy – viool
Elisabeth Smalt – altviool
Mariëtte Freijzer - cello

• "Windsketches" (2005) for Metasax and turbulent wind models
• "Mists" (1995) for noise and stones
• "Delta 3" (2006) for feedback
• "SXrAtch" (2005) for physical gesture
• "Grid 2" (2006) for trajectory-based interaction
• "That which is bodiless is reflected in bodies" (2004)
• "St. Thomas Phase" (2001).

Matthew Burtner’s performance is een mix van zeer energetische en kontemplatieve komposities die gebruik maken van feedback, ruis, zelfontworpen akoestische en elektronische instrumenten.
Verschillende komposities ("Windsketches", "SXrAtch") die hij speelt zijn geschreven voor zijn “metasaxofoon”, een akoestische tenorsax waarop een mikroprocessor en sensoren bevestigd zijn. Deze laatste sturen gegevens over de uitvoering (vb welke kleppen bespeeld worden, hoe hard geblazen wordt) door naar een komputer. Het instrument is ook uitgerust met speciale mikrofoons zodat een gedetailleerde kontrole van de versterkte en bewerkte klank mogelijk is. De metasax is tegelijkertijd te bespelen als akoestisch en digitaal (vb synthesizer of sampler) instrument en als komputer kontroller. De belangrijkste drijfveer achter dit instrument waaraan Burtner sinds 1997 werkt, is om de data en audio verwerking onder de direkte expressieve kontrole van de uitvoerder te plaatsen.
Enkele andere eigen werken op het programma verraden dan weer Burtners ritmische interesses. Sinds 1994 werkt hij aan een “polyrhythmicon”-projekt, een komputer-instrument in Max/MSP dat tegelijkertijd dienst doet als performance instrument en als kompositie-hulpmiddel. Dit instrument maakt het mogelijk om allerlei polyritmiek en komplekse ritmes te bedenken.
Doorheen veel van zijn werk is ook de aandacht voor de natuur (van Alaska) en voor haar systemen en processen merkbaar. Met behulp van nieuwe technologieën wil hij deze ekologische systemen integreren in muzikale uitvoeringen. Hij gebruikt hiervoor data uit allerlei ekologische processen in de struktuur van zijn werken en probeert op basis van opnames van natuurlijke processen een nieuwe muzikale sintaks te ontwikkelen.

Matthew Burtner schrijft instrumentale en elektro-akoestische muziek die domeinen verkent als de eko-akoestiek, interaktieve media, polyritmiek en op ruis gebaseerde muzieksystemen. Hij won een eerste prijs in de Musica Nova internationale elektro-akoestische muziekwedstrijd en behaalde onderscheidingen in andere wedstrijden zoals Bourges, Gaudeamus, Darmstadt, Meet the Composer en Luigi Russolo. Kompositie-opdrachten schreef hij o.a. voor Spectri Sonori (VS), Musik i Nordland (NO), the Peabody Trio (VS), Trio Ascolto (D) en Ensemble Noise (VS).
Burtner geeft kompositie, komputermuziek en experimentele uitvoering aan de universiteit van Virginia waar hij ook de direkteur is van het VCCM Computer Music Center. Zelf studeerde hij filosofie, kompositie, saxofoon en komputer muziek aan o.a. de Stanford University (bij Max Mathews, Jonathan Harvey, Brian Ferneyhough and Jon Berger), St-Johns College en UPIC-studio (van Yannis Xenakis). In 2005 en 2006 werd hij uitgenodigd door het IRCAM (Parijs) als onderzoeker. Als composer-in-residence verbleef hij in o.a. in Spanje, Canada en Frankrijk.

Komponist Thomas Smetryns schreef in opdracht van Logos een nieuw werk voor het automaten orkest waarin voor het eerst ook het kwarttoonsorgel Qt voorkomt. Deze automaat -die nog niet volledig afgewerkt is- heeft een belangrijke rol in “Spricht der Dichter?... Der Dichter Spricht” en wordt tegenover een twaalftal andere automaten geplaatst. Het stuk is gebaseerd op het bijna gelijknamige werk van Robert Schumann - het laatste deel uit "Kinderszenen". In "Spricht der Dichter" heeft Thomas Smetryns de originele nazin van de eerste zin voor de originele voorzin geplaatst en gedurende dit stuk transformeert die nazin tot de voorzin en vice versa. Simultaan loopt ook een ander proces waarbij het origineel langzaam, noot voor noot wordt opgebouwd. Zo ontstaat een stuk repetitieve muziek, gekenmerkt door mikrotonale verschuivingen en minimale ritmische wijzigingen waarbij niets ooit hetzelfde blijft.

Behalve dit nieuwe werk van Thomas Smetryns staan er ook enkele delen uit de Dreigroschenoper van Kurt Weill op het programma en staan bewegingen als lopen en stappen centraal in de interaktieve werken met dans en het automatenorkest.

Juan Parra Cancino (elektronika), Nathalie Elghoul (dans) en Camille L. Hesketh (stem) hebben in verscheidene Europese landen met eigen projekten op het podium gestaan maar Daniel Pastene nodigde hen uit om samen te werken en een performance op touw te zetten waarin gezocht naar nieuwe klanken en bewegingen. Het plezier om met vrienden samen muziek te maken is een ander belangrijk element dat zeker niet mocht ontbreken.
De naam “Machitun” is afkomstig van een ritueel van de Mapuche-indianen (Chili) waarbij een genezer met behulp van Kultrum-slagwerk de gezondheid van een zieke opnieuw in balans brengt met het universum.

• “Organic DJ” - Daniel Pastene (sound installation and dance)
• “KL” - Daniel Pastene (for solo clarinet and live electronics)
• “The Battle” - Juan Parra Cancino (for soprano, clarinet, computer and dance)
• improvisation.

Juan Parra Cancino (°1979) was vorig jaar nog te zien in Logos met het Electronic Hammer trio en is werkzaam als komponist, gitarist en live electronics uitvoerder. Recente projekten met live elektronika waren projekten voor dans, stomme films en uitvoeringen met muzikanten als Richard Barrett, Anne Faulborn, Johan Van Kreij en Yutaka Makino. Zijn komposities –zowel voor elektronische media als voor akoestische instrumenten- werden opgevoerd op festivals als “Terza Prattica” (NL), “Primavera en La Habana” (Cuba) “Sonorities” (Belfast, UK), NWEAMO (VS) en kregen onderscheidingen op wedstrijden als Bourges 2003 en 2004.

Nathalie Elghoul (1974) is een danseres uit Equador en Libanon die sinds 7 jaren in België woont en hier danste in o.a. Lod, Nieuwpoorttheater en Victoria (waar ze ook werkt). In 2006 stond ze op het podium in Amsterdam voor de uitvoering van de muziekteaterproduktie “Layla en Majnun” van Rokus De Groot. Nathalie Elghoul studeerde moderne dans in het Centre International de Danse Rossella Hightower in Cannes (Frankrijk).

Camille Hesketh (°1980, Canada) is zangeres bij het Nederlands Vocaal Laboratorium, een ensemble gespecialiseerd in hedendaagse en teatrale muziek. Samen met Juan Parra Cancino (live electronics) vormt ze het duo “Wiregriot” dat in 2007 o.a. in Nederland en de VS speelt. Camille Hesketh studeerde eerst aan de Vancouver Academy of Music in Canada. Momenteel vervolledigt ze haar studies aan het konservatorium van Den Haag bij Maria Acda, Manon Heijne en Barbara Hannigan.

Daniel Pastene studeert sinds 2001 klarinet aan het konservatorium van Gent. Van 1996 tot 1999 volgde hij instrumentlessen bij Francisco Gouet aan de Katolieke Universiteit van Chili. Samen met de pianiste Liselotte Sels vormt hij het “duo Pasels”. Daarnaast speelt hij ook mee in het trio “Buhara ensemble” dat jazz en Turkse invloeden met elkaar vermengt.