Dr.Godfried-Willem RAES

Kursus Experimentele Muziek: Boekdeel 6: Mixed-Media en Performance

Hogeschool Gent : Departement Muziek

6360:

AUDIO-ART KLANKINSTALLATIES

Audio-art, wat zich in het nederlands makkelijk laat vertalen als klankkunst - hoewel deze term absoluut niet gebruikelijk is- slaat typisch op dit multimediaal verschijnsel waarbij kunstenaars een werk opbouwen waarvan het klinkend resultaat het tema is. Om van audio-art te kunnen spreken zijn volgende eigenschappen belangrijk en wezenlijk:

- het gaat niet om muzikale komposities

- het gaat niet om muzikale uitvoeringen door musici

- het gaat niet om plastische kunstwerken

- het gaat niet om performances van enigerlei aard.

Er zijn twee verschillende verschijningsvormen:

- audio-art die als medium de geluidsopname gebruikt

- audio-art die als medium de klankinstallatie gebruikt

Uiteraard kunnen beide media ook gekombineerd worden gebruikt : klankinstallatiewerk waarin gebruik wordt gemaakt van vooraf gerealiseerde en gemonteerde klankopnames.

De Nederlandse VPRO besteedt aan diverse vormen van audio-art zelfs een eigen regelmatige uitzending.

Kunstenaars die hun werk met deze term omschrijven verwerpen veelal de traditioneel erg geladen term muziek, en dus a fortiori kompositie. Zij gaan uit van het geluid als louter perceptie-gegeven en los van elke traditionele estetische kategorie. In de meeste audio-art produkties ontbreekt dan ook wat men een vaste muzikale syntax zou kunnen noemen. De temporele samenhang berust meestal op die van het verhalend betoog, hoewel ook vaak het statische wordt beklemtoond. Audio-art is dan ook geen omschrijving van een estetiek binnen de experimentele muziek, maar kan binnen zijn grenzen een veelheid aan diverse geimpliceerde estetikas realiseren en omvatten.

In de audio-art die zich als installatieprojekt uit, zijn het de verwondering over klank ( klank/kontekst spanning) enerzijds en de technische konstruktie anderzijds die het sterkst als 'betekenis' naar voor komen.

In de audio-art die van een klankdrager als medium gebruik maakt, is het vooral het geluid van het klankschap dat tot onderwerp en basismateriaal wordt genomen. Dit klankschap kan daarbij zowel een natuurlijk klankschap zijn ( natuurgeluid, stadsgeluid, industrieel geluid) als ook een zuiver muzikaal en kultureel ( de bestaande muziekkulturele omgeving waarbinnen de audio-artist funktioneert). Is dit laatste het geval, dan levert de audio-artist gewild of ongewild een kommentaar op die klankomgeving. Hij bedrijft, via technieken van kollage,citaat e.d. eigenlijk meta-muziek, of, om het in omgangstaal uit te drukken, hij bedrijft muziek over andere muziek.

Een technisch aspekt met vergaande estetische konsekwenties, dat we aantreffen in de meeste dergelijke audio-art , is de integratie van de technische deficientie : vaak worden gebrekkige geluidsweergevers, slechte dragers, onstabiele opnameapparatuur, geprepareerde mikrofoons met sterk vertekende eigenschappen opzettelijk aangewend.

Bepaalde vormen van Lo-Fi (versus HiFi) worden hier dus aangewend als interpretatief middel om een akoestische werkelijkheid te kapteren. Het technisch ontwikkelingspeil van deze kunstenaars is zelden hoog ontwikkeld, en echte hi-tech treffen we hier zelden aan.

AUDIO-ART INSTALLATIEWERK:

Snareninstallaties :

• Dieter Truestedt
• Paul Panhuysen - Johan Goedhart
• Ellen FULLMANN
• Mario VAN HORRIK (Antarctica)

Slag- & ruisobjektinstallaties:

Jacques CHARLIER

Stephen CRIPPS (+)

ZEFF

Alison KNOWLES

Tom VEEGER

Elektroakoestische en elektromechanische installatieprojekten:

Lo-Tech:

Richard LERMAN (amplified objects)

Nick DIDKOWSKY- Yves DUBOIN

Jacques DUDON

Rolf JULIUS

Takehisha KOSUGI

Pierre BASTIEN

Hi-Tech: Zonder uitzondering zijn dit allemaal kunstenaars die ook als 'komponist' en 'performer' bezig zijn.

Jerry HUNT (+)( automatische interaktieve installaties)

Ron KUIVILA ( vonkeninstallaties)

Eric SINGER

Trimpin

Godfried-Willem RAES ( 'Talking Flames')

Dick RAAYMAKERS

Victor WENTINCK

Audio/Video-installaties:

Nam Yun PAIK

Christina KUBISCH

Natuur-installaties:

Leif BRUSH ( planten en bomen)

Mass Moving ( bamboe wind-orgel)

Warren BURT ( garnalen)

Pauline OLIVEROS ('Moon bouncing')

Klankschap-installaties:

Moniek DARGE "Abbey Sounds" (VL)

"Turkish Square"

Baudouin OOSTERLYNCK (WAL)

Metamuzikale installaties:

Christian MARCLAY

(gebruikt bestaande grammofoonplaten)

Tibor SZEMSO

(gebruikt radio-toestellen)

AUDIO-ART PRODUKTIE OP AUDIO-DRAGERS (Tape/CD):

De grens met het zgn. 'Hörspiel' is hier niet steeds scherp te trekken.

Clarenz BARLOW (D)

Ferdinand KRIWET (D)

Sarah HOPKINS (AUS)

Ros BANDT (AUS)

Trevor WISHART (UK)

John WIGGINS (USA)

Hildegard WESTERKAMP (CAN)

Paul TIMMERMANS (VL)

Annette VAN DE GORNE (WAL)

Alison KNOWLES (USA)

Annea LOCKWOOD (NZ)

Hier vermeld ik uitsluitend de duidelijk als 'professioneel' te beschouwen producenten. Sommigen daarvan kunnen wel degelijk als 'komponisten' in traditionele zin worden beschouwd (bvb. Trevor Wishart en Annea Lockwood), anderen zouden deze omschrijving beslist afwijzen (Alison Knowless bvb).

Het dient hierbij nochtans aangestipt dat dit genre bijzonder populair was onder de zgn 'home-tapers', een beweging die zowat gegroeid is uit de 'home- composers' van de late zeventiger jaren. Hun produktiemiddelen bestaan (of bestonden...) hoofdzakelijk uit goedkope meersporen cassettetoestellen ( genre Fostex Portastud), waarmee het mengen van divers materiaal makkelijk kan gebeuren naast een kleine verzameling effektapparatuur , maar waarop de eigenlijke montage kwazi onmogelijk is. Veralgemenend kan men zeggen dat deze , m.i. erg belangrijke beweging, op het esthetische vlak in eerste plaats 'meta- muzikaal' is, omdat zij vooral het element citaat, kollage, parodie hanteert, eerder dan dat zij een eigen autonome estetika naar voor zou brengen. Ik beschouw de beweging vooral daarom als erg belangrijk , omdat zij aantoont dat ook experimentele muziek een sociologische basis in het amateuristische muziekleven heeft. Voor de verspreiding van de resultaten wordt bijna uitsluitend gebruik gemaakt van de post. De verspreiding gebeurt ook kwazi uitsluitend in de vorm van ruil-kontakten en is in zeer hoge mate internationaal. Dat er zoiets als audio-mail-art ontstaan is, ligt dan ook voor de hand.

Audio-art als expressiemiddel in de experimentele muziek vinden we ook in veel geografische plaatsen die bijzonder geisoleerd zijn van de rest van de wereld. Het is niet toevallig dat er belangrijke en produktieve centra zijn in Perth (Australie), Christchurch (Nieuw-Zeeland), Algerie, Cuba, Uruguay, Chili, Peru, het mid-zuiden van de USA ( Alabama, Texas, New Mexico...).

Filedate: 950928