dr.Godfried-Willem Raes
Kursus Experimentele Muziek:
Boekdeel 6: Mixed-Media & Performance
Hogeschool Gent : Departement Muziek & Drama
6300:
Soundscapes - Klankschappen
0.- Pierre Schaeffer:
'Musique Concrete' . In de opvatting van Pierre Schaeffer, de Franse pionier
van de toonband-muziek (eigenlijk begon hij ermee nog in de tijd toen er geen
toonband was, maar slechts schellak- grammofoonplaten), werd een opname van
een geluid -vluchtig kwa natuur- door het simpele feit van opgenomen te zijn,
een konkreet en tastbaar objekt. Door deze konkreetheid kon het worden gebruikt
als materiaal in een muzikaal kompositorische kontekst.Pierre Schaeffer overleed
in 1995.
voorbeeldkompositie: 'Symphonie pour un homme seul'
1.- R. Murray Schafer,
mag als de grondlegger voor het koncept 'Klankschap' worden gezien. Hij werd
geboren in 1933 in Ontario (Canada) en behoort tot de meest vooraanstaande komponisten
in Canada. Zijn komposities behoren grotendeels tot het eksperimenteel muziekteater
en zijn in hoge mate natuur- betrokken. Hij is hoogleraar aan de Simon Fraser
Universiteit. Zijn boekpublikatie "The tuning of the World" uit 1976
(ook vertaald in het Frans als 'Le Paysage Sonore' en in het Duits als 'Der
Klangwelt in der wir Leben') mag als een niet te missen standaardwerk worden
beschouwd. Aangezien ik het als een essentieel element in de vorming van de
muzikus vandaag beschouw, ga ik het hier niet samenvatten. Zelf te lezen dus.
Ook op het vlak van de muziekpedagogiek leverde hij enkele
belangrijke publikaties af.
2.- Annea Lockwood:
nam over de hele wereld de klan van rivieren en stromen op en gebruikte die
als materiaal voor haar komposities.
3.- Moniek Darge: Een
groot deel van haar werk maakt intensief gebruik van aan de omgeving -het klankschap-
ontleend geluidsmateriaal.
Voorbeeldkomposities: "ManMo" , waarin gebruik gemaakt
wordt van natuurgeluiden opgenomen bij zonsopgang in het tropisch gebied zo'n
vijftig kilometer ten zuiden van de Australische stad Darwin.
"Turkish Square" waarin gebruik wordt gemaakt van
industriele geluiden opgenomen in en rond de Gentse elektriciteitscentrale,
een eerder vervallen buurt die kwasi geheel bewoond is door Turkse gastarbeiders
en kinderen.
De muziekinstrumenten of niet uit het klankschap afgeleide
geluiden in deze werken zijn ondergeschikt aan de sfeer die wordt overgedragen
door het gebruikte klankschap zelf. Het klankschap wordt met andere woorden
niet dekoratief doch wel konstruktief gebruikt in de kompositorische kontekst.
Het is niet dekor, doch het werkelijke voorgrond-materiaal waarover het in deze
stukken gaat.
4.- Douglas Quin
DOUGLAS HYDER QUIN werd in 1956 geboren in Fayetteville, North
Carolina. Als kind woonde hij, de zoon van een Foreign Office diplomaat, in
Algerije, Zweden, Canada, IJsland en Schotland, om uiteindelijk terug in de
V.S. aan de Boston Museum School en het Oberlin College in Ohio te studeren.
Het waren hoofdzakelijk studies in plastische kunsten, maar daarnaast ontwikkelde
hij een grote belangstelling voor muziek, performance en multi- media. Zijn
initiele vorming en kreatieve impulsen kreeg hij vooral van de audio-artist
Richard Lerman, bij wie hij studeerde. In 1984 was hij reeds artist-in-residence
bij Stichting Logos. Tijdens de voorbije jaren hield hij zich voornamelijk bezig
met het organiseren van een 6 maanden durend verblijf in Afrika, waar hij met
DAT-recorder en mikrofoon op jacht ging naar dierengeluiden. Deze geluiden moesten
vooral dienen voor zijn kompositie "Kingdoms and Phyla", Verscheidene
dierkundigen in Afrika en in de V.S. deden echter eveneens beroep op zijn opnames,
vooral omdat er hier en daar nooit voordien opgenomen geluiden tussen zaten.
Ook trok hij onlangs, met hetzelfde doel de Braziliaanse oerwouden in.
Het gebruik dat Olivier Messiaen maakte van vogelgeluiden in
zijn muziek valt enigszins buiten dit onderwerp, omdat Messiaen de vogelzangen
niet letterlijk als 'klankobjekt' in de zin van Schaeffer gebruikt, maar deze
volledig in muzikale notatie in zijn komposities verwerkt. Deze werkwijze vinden
we overigens doorheen de gehele muziekgeschiedenis bij diverse komponisten terug.
(cfr. Clement Jannequin).
Filedate: 920518