Kompositienivoos

dr.Godfried-Willem RAES

Kursus Experimentele Muziek: Boekdeel 3: Vormleer

Hogeschool Gent : School of Arts

3003:

Kompositienivos

Kompositie is organisatie van muzikale gebeurtenissen in de tijd. De schaal waarop een komponist werkt hangt af van het nivo waarop men deze muzikale gebeurtenissen ziet:

- mikro-kompositie van het geluid

Wie zich inlaat met de mikro-kompositie van de samenstelling en het interne leven van een klank begeeft zich als komponist op het domein van de klanksynthese. Binnen dit kompositorisch domein zijn er minstens twee grondig verschillende technische werkwijzen: elektronische klanksynthese enerzijds, en akoestische klankenbouw anderzijds. Deze laatste richting leidt vaak tot experimentele akoestische instrumentenbouw, inklusief robotika.

- perceptorische parameters van het geluid

Dit is het gebied wat tot de eerste verruiming van het traditioneel komponeren aanleiding gaf sedert het post-serialisme. De elementen waarmee hier wordt gewerkt zijn toonhoogte, geluidssterkte, ruimtelijkheid en tijd.

- muzikale elementen

Dit is het nivo waarop het 'traditionele' komponeren plaatsgrijpt: de elementen zijn toonhoogtes geordend binnen een gegeven toonsysteem ('noten'), ritmes, instrumenten en hun eigen klankkleuren. Ze worden neergeschreven met behulp van konventionele symbolen: het muziekschrift..

- muzikale strukturen

In deze aanpak wordt gekomponeerd uitgaande van geprestruktureerde en expressief relevant geachte muzikale figuren. Een voorloper van deze aanpak vinden we in de uitwerkingen van de muzikale retoriek in de 17e eeuwse muziek.

Vandaag, gezien in het licht van de mogelijkheden op het vlak van de artificiele intelligentie (neurale netwerken) en de psychologie van de muzikale perceptie (sentics-teorie), is deze aanpak bijzonder aktueel.

- muzikale gehelen

Hier wordt gekomponeerd uitgaande van bestaande muzikale werken. Ontleende muziekfragmenten en citaten of parafrazes worden in een dialektisch verband tegen elkaar uitgespeeld.

- muzikale komposities

Hier wordt gekomponeerd met gehele muzikale werken die zelf volstrekt intakt worden gelaten. Deze uitbreiding van het komponeren, valt samen met het organiseren van muziek in de maatschappij, m.a.w. het organiseren van koncerten en muzikale voorstellingen, het samenstellen van radioprogrammas...

- koncertprogrammas

Het 'komponeren' wordt hier het opzetten van maatschappelijke strukturen voor de organisatie van het muziekleven.

Het hedendaagse komponeren speelt zich af tussen de hier schematisch aangegeven uitersten.

Het komponeren opgevat als een organiseren van muzikale gebeurtenissen, kan bovendien op heel wat verschillende wijzen gebeuren:

er kan gebruik gemaakt worden van een notatie die verwijst naar de klankvoorstellingen die de komponist aan organisatie onderwerpt. Het traditionele notenschrift voldoet deels aan deze omschrijving.

er kan gebruik gemaakt worden van een notatie die verwijst naar de handelingen die de uitvoerder of realisator dient te stellen om de organisatie van de muzikale gebeurtenissen in de tijd te doen plaatsgrijpen. De traditionele tabulaturen gaan een heel eind in deze richting. Ook in de nieuwe muziek wordt van deze mogelijkheid heel vaak gebruik gemaakt: van verbale partituren tot en met komputerprogrammas, die eigenlijk als lijsten met instrukties moeten worden beschouwd.

er kan gebruik gemaakt worden van een notatie waarmee wordt gepoogd de uitvoerder in een gemoedstoestand te brengen die hem ertoe beweegt precies die muziek voort te brengen die de komponist voor ogen stond. (cfr. bvb. Stockhausen 'Aus den Sieben Tagen', Christian Wolff...).

er kan gebruik gemaakt worden van een notatie die verwijst naar de aard van de relaties onder de muzikale gebeurtenissen, onder de uitvoerders... (Christian Wolff e.a.)

er kan gebruik gemaakt worden van een notatie die berust op een bepaalde opvatting van expressief parallelisme: met een tekening wordt een muzikaal verloop uitgedrukt. (Muzikaal grafisme).

De opsomming is niet volledig, maar wil alleen de nadruk leggen op het feitelijke bestaan van heel wat mogelijkheden die in het verleden binnen akademische kompositieopleidingen steeds werden veronachtzaamd.

Naar inhoudstafel kursus

Naar homepage dr.Godfried-Willem Raes

Last update: 2013-12-09 / 2013-12-09