Klopdoos
Knockbox
a cure to maltreatment of bowed string instruments
by
Godfried-Willem Raes
1969
In de avant-garde muziekliteratuur uit de prille beginperiode
van de Logos werkgroep, waren erg vaak instrukties te vinden waarbij met de
punt of de slof van de strijkstok op de viool of de cello moest worden getikt
en geklopt. Ook vingerkloppen kwamen vaak voor. Het kwam ons voor dat dit toch
niet echt zo gezond kon zijn voor de instrumenten. In elk geval stootte dergelijke
behandeling van toch vaak vrij kostbare instrumenten aanvankelijk vaak op weerstand
van de medewerkers musici. Het temperde alleszins hun enthousiasme om met dergelijke
muziek aan de slag te gaan. Een van de oudste 'instrumenten' die als antwoord
op dit probleem door mij werden gebouwd voor gebruik in de Logos werkgroep,
waren de klopdozen. Dit waren eenvoudige houten bakjes, open aan de onderzijde
en voorzien van een schroefdraad waarmee ze op een standaard mikrofoonstatief
konden worden bevestigd. Het bovenblad werd gemaakt uit dun geschaafd dennenhout,
zodat het toch wat overeenkwam met het bovenblad van een echte viool.
In de bakjes, gekleefd tegen het bovenblad werd een moving coil kontakt-mikrofoon,
aangebracht. Deze hadden we zelf ontworpen door uit een klein 50 Ohm luidsprekertje
de hele papieren konus weg te snijden met een scherp mesje zodat akoestisch
geluid het spreekspoeltje niet kon doen trillen. In dit ontwerp is het dus de
inertie van het spoeltje die voor het elektrisch signaal zorgt. Van nature uit
hebben we te maken van een symmetrisch en massavrij signaal ; de aansluiting
via een gebalanceerde 1/4" mikrofoonaansluiting lag dan ook voor de hand.
Dankzij die kontaktmikrofoon was er nu ook geen enkele beperking meer aan de
haalbare geluidsterkte. De bakjes konden echter ook zuiver akoestisch worden
gebruikt, dus zonder aansluiting op de versterkerinstallatie. Middels een mikrofoonklem
(tafelklem) konden ze ook rechtstreeks op de pupiter worden vastgemaakt.
De door komponisten gevraagde klopgeluiden vormden nu geen enkel
probleem meer. In de volgende jaren werden deze dozen ook nog gebruikt als trigger
signaal opwekkers voor gebruik in kombinatie met live-electronics.
Een van die oorspronkelijke klopdozen vonden we onlangs bestoft terug op zolder,
samen met een aantal andere experimentele konstrukties uit de beginjaren van
de Logos werkgroep. In mei 2019 werd die ene overgebleven klopdoos, voorzien
van een nieuwe laag vernis en na het aanbrengen van een nieuwe 3/8" schroefdraadaansluiting
voor het mikrofoonstatief, helemaal terug in de oorsponkelijke staat gebracht.
Technische gegevens:
Godfried-Willem Raes
Maintenance and construction notes:
First published on the web: 15.05.2019 by dr.Godfried-Willem Raes
Last update:2019-05-16