Le Grand Coucou by Godfried-Willem Raes

Dit projekt gebouwd rond een stalen mobiele konstruktie vormt het beginpunt voor een muzikale straatperformance <Rooie Niki> die we in de zomer van 1998 in premiere brachten. De konstruktie zelf -hoewel toen nog niet geheel afgewerkt- kwam voor het eerst naar buiten ter gelegenheid van de jaarlijkse stoet door Stad Gent georganiseerd als opening van de Gentse feesten in 1997.

Een grote vierwielige konstruktie wordt gebruikt als aandrijving voor een heel grote dubbelwerkende blaasbalg, van het type dat historisch werd gebruikt als windvoorziening voor pijporgels en dat dan aangedreven werd door mannen die erop stonden te trappen. In klein formaat is dit tevens het balgje dat we terugvinden in een koekoeksklok, of, in een iets grotere uitvoering, in het instrumentarium voor de kindersymfonie van Leopold Mozart. We zagen het ineens erg groots en wilden een imposante kontrabas reuzekoekoek bouwen. Als kompensatie wellicht voor de talloze koekoeksklokken die we als kind de vernieling injoegen in onze nieuwsgierige ijver om het vogeltje uit de klok te redden... Voor de klankopwekking werd gebruik gemaakt van historisch pijpwerk uit de 18e en 19e eeuw. Elke toon klinkt eigenlijk als een mixtuur bestaande uit een open en een gesloten labiaalpijp in hout samen met een tongwerk uit een trompetregister.

Het voorste wielenkoppel is afkomstig van een oude koets (16 spakige houten wielen van 117 centimeter diameter) , terwijl het achterste paar volkomen van eigen makelij is. Hiervoor verbeterden we het elegante een veerkrachtige 6 spakig ontwerp van de 'Carossa dell Impossibilita dell unisono' uit 1995 (twee van deze wielen sneuvelden in een vorige stoet onder het sadisme van de Gentse kasseien...) door het aantal spaken te verdubbelen tot 12 en de diameter te vergroten tot 126 centimeter. Via een excentrisch punt op een spaak van elk achterwiel -onderling een halve cirkel uiteengeplaatst- en een stangenmechanisme wordt dan een zware wals in beweging gebracht die de blaasbalg op een neer doet gaan. De achterwielen zijn dicht bijeen geplaatst en draaien om een gemeenschappelijke vaste as. Dit is het soort mechanisme dat ook in motoren wordt gebruikt voor de overbrenging van de zuigerbeweging op een roterende as. Wie het mechanisme aan het werk wil zien, kan steeds ons demo programma 'wielen.exe' via de voorziene link runnen, mits hij tenminste een PC heeft. Voor de opname van <Le Grand Coucou> in <Rooie Niki> in 1998, drongen enkele konstruktieve wijzigingen zich op. Zo werd de Coucou voorzien van een zadel, gemonteerd bovenop de gehele konstruktie. De berijder kan nu de dubbele balg met de voeten zelf bedienen. Het mechanisme op de achterwielen wordt nu gebruikt voor de (manuele) aandrijving door twee duwers. Tevens werd nu een stuurstang, bediend door een stuurman, voorzien. Tussen de voorwielen hangt nu het grote rode hart van de koekoek.

Het voertuig is voorzien van onafhankelijk lopende voorwielen en van een draaidisselmechanisme waardoor het ook moeilijke bochten kan doorstaan. De mechanische uitdaging van de konstruktie bestaat erin een aandrijving te verzinnen voor een op en neergaande beweging waarbij het aandrijvend gedeelte (de achterwielen) draaiend zijn opgesteld tegenover het aangedreven gedeelte, de blaasbalg, dat op de voorste wielen rust. Uiteraard mag het mechanisme ook op de smerigste kasseien niet blokkeren en moet het ook binnen redelijke grenzen rammelvrij zijn. Zoniet immers wordt het geratel van het stalen gevaarte algauw luider dan de koekoek zelf.

Het huidig mechanisme is nog voor heel wat verbeteringen vatbaar. Zo dachten we reeds in 1997 aan een mechanisme dat toelaat om het tempo van de balg regelbaar te maken zodat het niet steeds meeloopt met de snelheid van de wielen. In 1998 werd dit door de bespeler opgelost. Voorts wordt nog gedacht aan muzikale uitbreidingen: zo zou het niet zo'n heksenklus zijn er een heuse speelautomaat van te maken door het aanbrengen van een soort windlade met mechanisch programmeerbare gatenpatronen... Ook de aandrijving van het gehele vehikel zelf, wat nu middels een dik touw, later een stuurdstang, en pure mankracht diende te geschieden, zou via enkele elektromotoren en een afstandsbesturing ook wel mogelijk moeten zijn.

De balgkonstruktie en het pijpwerk werd met vereende krachten gemaakt in het atelier van Stichting Logos door Marc Maes, Karin Defleyt en Moniek Darge, die samen met Valerie Bouckaert en Xavier Verhelst ook instond voor de kostumering waarbij heel wat kleurige veren werden gelaten... De laskonstruktie en het mechanisch staalwerk kwam integraal voor mijn rekening. Le Grand Coucou is -zoals steeds met onze projekten in deze stad- door de Gentenaars niet begrepen. Maar legt een koekoek zijn ei niet steeds in andermans nest?

LE GRAND COUCOU

by Godfried-Willem Raes

PC - Movement Simulator

Technical Drawing <Click here>