Uit "Het Tweede Thema (of de verwaarloosde geschiedenis van de componerende vrouw)"

In Vlaanderen is componist Moniek Darge (1952) bekend voor haar live-art-performances. Haar werk is internationaal gezien zeer Amerikaans, en men kan het in verschillende opzichten naast het werk van Pauline Oliveros plaatsen. Ook zij improviseert vaak en zoekt bij haar live-optredens naar interacties. Darge houdt van meditatieve muziek, en specialiseert zich in soundscapes, wat ze vertaalt in klankschappen.

Moniek Darge bouwt klanksculpturen en lichtinstallaties, schildert, schrijft en werkt aan een reeks alternatieve muziekdozen. Als kind wilde ze graag harp leren, maar omdat dat instrument te duur was, kreeg ze van haar grootvader een viool die toch maar op zolder lag. De viool werd haar lievelingsinstrument, een instrument waarmee ze talrijke live-performances gaf en interactief improviseerde. Via radio-uitzendingen over hedendaagse muziek leerde ze Ameriques van Edgard Varèse kennen, en ontdekte ze nieuwe wegen van creativiteit. Moniek Darge is de tweede helft van het Logos Duo, samen met Godfried-Willem Raes.

De Logos Foundation werd in 1968 opgericht door Godfried-Willem Raes om avant-garde muziek te promoten onder meer door middel van producties, concerten en performances. Moniek Darge sloot zich aan bij het Logos Ensemble, een ensemble dat nieuwe producties uitvoerde, en in 1970 ontstond daaruit het Logos Duo dat in december 2000 zijn dertigste verjaardag vierde. Het Logos Duo concerteerde in Europa, Noord- en Zuid-Amerika, Australië, Azië en Nieuw-Zeeland. In 1994 begon Moniek Darge met Logos Vrouwen. Hun motto is: naar elkaar luisteren met open oren, een goede opmerkingsgave en een constante alerte reactie.

Haar eerste werk Kreatief Spel bestaat uit een reeks spelinstructies die door het publiek worden uitgevoerd. Kleurige linten, aan de concertgangers uitgedeeld, bepalen de muzikale weg. Crowd, een stuk voor slagwerk en tape, en Rape, een geëngageerd stuk over verkrachting, volgden. Vanaf 1980 begon Darge vooral meditatieve werken te schrijven onder meer Sand voor tape en twee slagwerkers, gong en andere percussie-instrumenten. De slaginstrumenten werden spaarzaam gebruikt volgens een Japans ritme.

Na Sand geraakte ze geïnteresseerd in soundscapes of klankschappen, een naam naar analogie van landschappen.
Klankschappen, zegt Moniek Darge, zijn audio-landschappen waarin omgevingsgeluiden samensmelten met eigen klanken. Het is muziek die de tijd loodrecht op zijn kant laat staan zodat de grens tussen mens en omgeving vervaagt. Gedurende een jaar ging Moniek de geluiden op een pleintje in Gent opnemen. De omgeving is vol van geluiden: het aanhoudende gedreun van een elektriciteitscentrale, en de veelheid van geluiden tussen de muren van de arbeidershuisjes. Deze klankschappen resulteerden in Turkish Square. Abbeysounds zijn soundscapes met duiven op het dak van de Sint-Baafsabdij in Gent, en met Rain wordt een klankschap van regen gecreëerd.
In het kader van het International Solstice Event in 1985 kon Darge meewerken aan een multiplexproject waarbij componisten uit Nieuw-Zeeland en uit New York samen werkten. Iedereen realiseerde in zijn stad een compositie. Moniek koos de beiaardklokken in het Gentse Belfort waarbij de klokken rechtstreeks met vilten hamers werden bespeeld. Dit resulteerde in Solstice Sun en Three Sunbeams. De vijf soundscape-composities werden geregistreerd op haar eerste LP Sounds of Sacred Places.

Man-Mo, naar een tempel in het centrum van Hong Kong, was een compositieopdracht voor Radio 3. Het werd geschreven in 1988 en bestaat uit vijf delen. Man-Mo, maakt gebruik van natuurlijke geluiden, een verzameling exotische instrumenten die vooraf op tape werden opgenomen, en slagwerk. Live werd er nog een viool en een klarinet aan toegevoegd. Het is opgebouwd volgens een draaiende beweging die de lijnen van een spiraal volgt. Aan de zoldering van de tempel hangen grote wierookspiralen waarlangs de rook naar boven trekt.

Het stuk begint met rituele gongslagen die door de ruimte weerklinken. Een opname van water en tropische insecten die ontwaken bij dageraad vormen de klankschappen. De compositie neemt twintig minuten in beslag. Tijdens het werk klimmen de klanken hiëratisch de hoogte in, en op het einde komt een climax met de windgong.

Twee recente soundscape composities zijn Parts for Paul en EtudeSolitudeSamplitude. Beide zijn cyclisch opgevat met als thema het draaiende wiel. De basisgeluiden zijn het resultaat van opnamen van draaiende raderwerken en wielen. Een opname die Moniek realiseerde in de jaren tachtig. In mei 2001 schreef ze over het thema in het Logos Blad: het steeds draaiende wiel, dat schijnbaar telkens hetzelfde geluid voortbrengt, doch in werkelijkheid een onuitputtelijk rijke schakering timbrevariaties in zich draagt. Dit draaiende wiel, dat vergeleken kan worden met een rivier die enerzijds steeds dezelfde rivier is, maar anderzijds ook steeds ander water voorbij doet stromen, kan zowel in letterlijke als in figuurlijke betekenis worden opgevat. In beide werken hoort men een Japans lied zingen dat gaat over de oerkracht van de moeder.

Parts for Paul is een opdracht van Paul Timmermans voor een collectieve cd. EtudeSolitudeSamplitude wordt live begeleid door strijkinstrumenten, en een video onderstreept het meditatieve aspect. De creatie had plaats tijdens een feestcon-cert op 11 mei 2001 in Logos Tetraëder in Gent, precies op Monieks verjaardag.

Belangrijk in haar oeuvre zijn de Muziekdozen: Music Box, Love Song, Persian Bell, Bodhisattva of the Earth in Starbox, en nog vele andere. Elke doos heeft een eigen poëtisch audio-visueel verhaal met zachte geluiden, fijne lichtweer-kaatsingen, en wat humor en kitsch als bestanddelen.

Moniek Darge is niet uitsluitend actief als componist maar ook als organisator van mixed-media-festivals, en als journalist van literaire essays. Haar boek Lijf tegen lijf, een dagboek over vrouwen tegen verkrachting verscheen in 1982 bij Kritak. Vanaf 1993 organiseert ze jaarlijks een Internationaal Vrouwenfestival in Gent waar jonge Vlaamse componisten en uitvoerders contacten kunnen leggen met hun buitenlandse collega's. Momenteel doceert ze etnische muziek en beeldende kunst aan de Hogeschool in Gent.