Dr.Godfried-Willem RAES
Kursus Experimentele Muziek: Boekdeel 9: Literatuur en Aktualiteit
Hogeschool Gent : Departement Muziek & Drama
| <Terug naar inhoudstafel kursus> |
9505
Charles Amirkhanian
Charles Amirkhanian werd geboren in 1945 in Californie. Hij is komponist, slagwerker en klankdichter. Hij raakte ook erg bekend als radio producer en koncertorganisator, onder meer van het Other Minds Festival. Hij behoort tot de pioniers van de elektroakoestische montagetechniek en werkte ook intensief op het gebied van de textsound kompositie. Hij was ook erg verdienstelijk voor de ontdekking, verspreiding en waardering van het werk van Conlon Nancarrow.
His Anxious Hours
Somnisoniferences of Johannes Brahms
Dit stuk behoort tot het instrumentaal teater. Het werd geschreven in 1987 en gaat uit van het wiegeliedje uit Johannes Brahms Intermezzo in Mib groot, op.117, nr.1 . De partituur verscheen in 'Soundings' nr. XVI, uitgegeven door Peter Garland in 1990, en heeft het karakter van een (gevisualiseerd) hoorspel.
In een toestand van halfslaap in de vroege ochtend (in Wenen rond 5u 's morgens op 21 april in het jaar 1892) herkauwt de oude Brahms zijn nocturnale kompositie: een wiegelied. Het woord somnisoniferences -een neologisme bedacht door Nicolas Slonimsky- in de ondertitel verwijst naar het schuiven van en met klankfragmenten in de slaap.
De rol van de pianist in de kompositie is die van de komponist Johannes Brahms -in onze regie ingevuld door een persoonsverwisseling met een herinneringsbeeld van de jongere Clara Wieck (Schumann), met wie hij een langdurige ambigue relatie had en ook geruime tijd samenleefde. Brahms ontmoette het koppel Robert Schumann en Clara Wieck voor het eerst in 1853. In 1856 stierf Robert Schumann aan de gevolgen van syffilis. Clara was 14 jaar ouder dan Brahms. De relatie, hoewel aanvankelijk flamboyant amoureus, was ambigue in meerdere opzichten: enerzijds platonisch, vaderlijk behulpzaam, anderzijds vervuld van een latente seksuele en erotische geladenheid.
Door de setting van het stuk in de vroege ochtend -bij het ontwaken te situeren- krijgt het ontstaan van het wiegelied de konnotatie van een ochtendlijke erektie waarbij het ontstaan van het stuk kan worden gezien als metafoor voor een (ongewilde of ongezochte) ejakulatie. De rol van Brahms kan dan ook ingevuld worden door zijn objekt van onderdrukte begeerte, Clara Wieck, wat de persoonsverwisseling in onze regie dan weer logisch maakt.
De rol van de timmerman (de slagwerkpartij) is eveneens als een metafoor te duiden: zij verwijst naar het tot stand komen van een samenhangende konstruktie -in dit geval een kubus, een grote (lege) doos- anderzijds naar de maatschappelijke wereld buiten huize Brahms, zoals dat vroeg in de ochtend geleidelijk aan een aanvang neemt. De timmerman verwijst dus enerzijds naar Brahms zelf als bouwmeester, anderzijds naar de wereld waarvoor hij konstrukties ontwerpt en waarbinnen ze (als komposities) ook worden gerealiseerd. De verwijzing naar de buitenwereld (stad/natuur) is ook aanwezig gesteld door de geluiden op de klankband.
De ensembles -alle instrumentale partijen- bestaan slechts in de halfslaap van Brahms. Het zijn flarden met een wisselende graad van samenhang, In hun geheel genomen worden ze dan ook gekenmerkt door een permanente wazigheid. Ze spelen zich af in een lichtjes erotisch geladen droom. De instrumentale ensembles bewegen ('zweven') over het podium. Uit hun samentreffen ontstaan telkens wisselende subgroepjes, ook muzikaal.
De enscenering schrijft -volgens aangifte van de komponist in de partituur- nachtkledij als kostumering voor.Het licht is gedempt (olie- of petroleumlampen).
Het werk is opgebouwd uit drie sekties:
I. Begint met Brahms inval: een tot 60" gereduceerde versie van het wiegelied. Het wordt gespeeld in de stijl van Glenn Gould: met meegeneuriede melodielijn, bedachtzaam, uitgesproken legato en kontemplatief. Brahms brengt enkele korrekties aan in de partituur. Hij speelt het opnieuw: nu 90 sekonden. Tijdens deze tweede versie begint de timmerman zijn werk. De dag breekt aan. Aan het einde van deze sektie vallen de instrumenten (opgedeeld in twee alternerende ensembles X en Y) in.
II. In de tweede sektie beperkt de rol van de piano zich tot partituurdeel F. Het eigenlijke verhaal gaat verder in een droom, vertolkt door diverse rekombinante en mobiele ensembles.
De brug naar de derde sektie wordt gevormd (aan 11'30") door de watergeluiden op de tape sinkroon met de solistische sopraanpartij.
III. De derde sektie begint aan 12'53" . Hierin treedt de piano weer op de voorgrond met een tot het uiterste vertraagde weergave van de volledige originele Brahms partituur van het intermezzo. De droom-ensembles verwerken verder nog niet in de vorige sektie verwerkt materiaal uit de partituurfragmenten B-F. Dit wordt op onregelmatige momenten onderbroken door luide slagen van de timmerman. De finale wordt ingezet door het (deze keer zonder vertikale sinkronisatie) repetitief materiaal uit partituurfragment G. Dit wordt in laagjes -uit faze- opgebouwd en aangebracht. De afbouw van G begint op teken van H met de piano die in een trager en ongerelateerd tempo simultaan partituurfragment H, maat 1, inzet. Geleidelijk veranderen de musici G (tempo houden!) in H. Op een afgesproken teken blijven de helft van de musici vcervolgens bij maat 1, terwijl de andere helft overgaat naar maat 2. Op een laatste teken gaat iedereen over naar maat 3. De musici spreiden zich uit over de ruimte in een decrescendo. Aan het einde plaatst de timmerman de afgewerkte kubus in het midden van de scene. De droom is gedaan. Brahms ontwaakt. Wenen is wakker.
Tutti repetitiedata: (in de logos tetraeder)
Produktie: Hogeschool Gent, departement muziek en drama, in samenwerking met Stichting Logos
In het kader van de Week van de Hedendaagse Muziek
18 februari 1998, 20u00 - Logos Tetraeder
Muzikale leiding: Joachim Brackx
Regie & algemene leiding: Godfried-Willem Raes
Uitvoerders:
Filedate: 98-09-07
| Terug naar inhoudstafel kursus: <Index Kursus> | Naar homepage dr.Godfried-Willem RAES |