Op Vrijdag 6 maart 1998 te gast in de logos tetraeder:
Prof.Dr.Jean Paul van Bendegem
Tot in der eindigheid...
Jean Paul Van Bendegem, hoogleraar in de logika aan de VUB, komt in onze programmatie minder ver uit de lucht gevallen dan de gemiddelde bezoeker op het eerste zicht zou kunnen bevroeden...
Toen hij aan de Gentse universiteit wiskunde studeerde, kwam hij in kontakt met de toen nog ontluikende logos groep. Vanuit zijn sterke belangstelling voor hedendaagse kunst, inklusief muziek en de open experimentele en beslist non-konventionele benaderingswijze van de Logos Werkgroep, sloot hij zich daarbij aktief aan. Zo kwam hij in die vroege jaren van de Logos groep zowel als uitvoerder (piano) en min of meer konceptueel komponist op het podium te staan bij vele van onze toenmalige artistieke produkties. Aan deze betrokkenheid ontleende hij trouwens zijn fascinatie voor, kennis van, en kontakten met enkele vooraanstaande komponisten uit de meer aritmetisch/algoritmisch georienteerde muziek van vandaag (o.m. Tom Johnson, Gavin Bryars).
Maar niet alleen muzikale en artistieke onderwerpen waren aan de orde in de Logos groep, evenzeer politieke, filosofische, maatschappijkritische, ideologische en ja, ook logische en epistemologische vraagstellingen. Ikzelf studeerde toen filosofie en raakte daarbij vooral geboeid door de vraag naar de bestaansmogelijkheid van een waardevrije kennis. Wanneer dit onderwerp tot het tengrondslagliggende wordt teruggevoerd raak je meteen de vraag naar de etische grondslagen van de logika en de wiskunde. Alleen al de vraag schopte toen reeds tegen de schenen van de gangbare kennisopvatting waarbij het 'tautologische' weten van de wiskunde, als bij uitstek waardevrij werd gezien. Dit bracht ons onder meer tot minstens een gevoel van wantrouwen tegen wiskundige begrippen zoals 'nul' en 'oneindig'. Betekende de introduktie van het formele oneindigheidbegrip in de wiskunde (en vooral in de infinitesimaalcalcullus en de analyse) de introduktie van een godsbegrip in een formeel afleidingssysteem? En, wanneer onze kultuur inderdaad god had ingebouwd in de wiskunde zelf, was er dan zoiets als een wiskunde zonder god denkbaar? Moest zo'n wiskunde dan finitistisch zijn? Kortom vragen die ons zeer bezighielden en waarbij de wiskundige kennis van Jean Paul van Bendegem een essentiele bijdrage betekende -zoniet tot het uitwerken van nieuwe systemen, dan toch zeker tot het vermijden van al te grote stommiteiten. Voor mezelf had deze vraagstelling overigens ook vergaande implikaties voor de grondslagen van de synthetische muziekproduktie, met name voor de technische vragen inzake klanksynthese en analyse. Ook in de hieraan tengrondslagliggende akoestische teorien bleek een god -soms in de hoedanigheid van 'harmonie'- ingebouwd te zijn. Een denkbeeld waarin we werden gesteund door de onlangs overleden Volker Noesselt.
Ook Jean Paul van Bendegem raakte besmet door de mikrobe van de systematische twijfel en ging in Gent filosofie studeren: logika, epistemologie en wetenschapsfilosofie. Zijn leermeesters waren daarbij -zoals voor mezelf, om in dit verband slechts de belangrijkste te noemen, Etienne Vermeersch en de charismatische figuur van Leo Apostel.
Jean Paul van Bendegem beet zich fervent vast in het hiervoor al te vluchtig en eenzijdig geschetste probleemgebied, en doktoreerde in 1983 over het finitisme. Hij bouwde zich een reputatie op als kritisch en logisch analyticus en liet niet na zich te mengen in het maatschappelijke debat terzake. Zijn vele publikaties, wetenschappelijke zowel als eerder vulgariserende, leggen daar getuigenis van af.
Zijn alsmaar toenemende bedrijvigheid op wijsgerig vlak, ontnam hem de mogelijkheid nog langer aktief en kreatief binnen de Logos groep aktief te blijven. Maar, toen vanuit de logos werkgroep in 1977, Stichting Logos bij Koninklijk Besluit als instelling van openbaar nut werd opgericht, behoorde hij tot de oprichters en eerste leden van de raad van bestuur. Het bij oprichting ingebrachte patrimonium van de Stichting, werd mede door hem samengebracht. Tot vandaag is hij nog steeds lid van onze raad van bestuur. Het zal U dan ook niet verbazen dat we U een konfrontatie van zijn nieuwste, kontroversiele en bijzonder toegankelijke publikatie, niet wilden onthouden. Vanzelfsprekend zal er voldoende gelegenheid zijn om het hem in debat te treden.
Link's naar de wereld van kunst en muziek kunnen daarbij zeker niet ontbreken.
Dr.Godfried-Willem Raes
Boekreferenties:
Last update:99-02-16